Paris. Bibliothèque nationale de France, Département des manuscrits, Latin 7028

Biblissima authority file: https://data.biblissima.fr/entity/Q65601

Codicological aspects

  • Parchemin, 192 f., 195 × 150 mm (texte : 150-155 × 100-110 mm), une seule main, 22 lignes, titres en rouge. Médecine. La section astrologique est suivie d’un calendrier donnant les dates d’entrée du Soleil dans les signes (154v) et de notes sur les 12 signes probablement tirées des Aratea (154v-155v)

    (Source : Persée - DER-IRHT, LXXXIV)

Contents

Data Source: Persée - DER-IRHT, LXXXIV

  • 154r Figure circulaire représentant les 12 signes du zodiaque avec indication, dans la bande extérieure, des parties du corps correspondantes. La figure est précédée des mots «Secundum philosophorum deliramenta notantur duodecim signa. Ita ab Ariete incipiamus » et suivie de : «Hec omnia signa sunt corporis hominis et signa sunt Solis in celo apparentis » . = Mélothésie zodiacale [Wickersheimer 1914, 163-164 (avec reprod.) ; Cumont, 17 n. 1 ; HMES, I, 674 n. 1 ; F. Saxl, Lectures, London, 1957, I, p. 61-62 (et reprod. II, planche 35a) ; Wickersheimer 1966, n° 66, avec reprod. p. 84bis) ; Aurigemma, 123 et fig. 28 ; M.-Th. d’Alverny, «L’homme comme symbole, le microcosme » , in Simboli e simbologia nell’alto medioevo, Spoleto, 1976 (Settimane di studio del centro italiano di studi sull’alto medioevo, 23), I, p. 123-183 (p. 135-136) ; Mss enluminés 1980, fig. 49 ; Marcelis, 72-73 et reprod. fig. 18 ; B. Obrist, «La représentation carolingienne du zodiaque. À propos du manuscrit de Bâle, Universitätsbibliothek, F III 15a » , Cahiers de civilisation médiévale 44, 2001, p. 3-33 (p. 11 et reprod. p. 10) ; Boudet 2006, 40-41 (avec reprod.) ; MMLB, 134].

Texts in this manuscript

Data Source: Mandragore

Data Source: Manuscripta medica

Anonyme : Benedictio confectionis medicinalis [Latin].

  • Related work : Benedictio confectionis medicinalis
  • Folios : 136v
  • Auteur du texte : Anonyme
  • Incipit : Presta quesumus, omnipotens et misericors Deus, ut tua medicinalis operatio...
  • Explicit : ... per Raphahel, angelum tuum, curentur.

Anonyme : Compositiones oleorum [Latin].

  • Related work : Compositiones oleorum
  • Folios : 109v-111v
  • Auteur du texte : Anonyme
  • Note : Le début et la fin du préambule sont empruntés aux Etymologies d'Isidore de Séville (l. XVII, c. vii).
  • Incipit : Olearum confectiones ex diversorum auctoritate collecta sunt.
  • Explicit : ... et post quartum diem exprime.

Anonyme : De lapidum virtutibus [Latin].

  • Related work : De lapidum virtutibus
  • Folios : 140r-143v
  • Auteur du texte : Anonyme
  • Note : Elements empruntés pour la plupart à une version du De lapidibus de Damigeron, ainsi qu'aux Etymologies d'Isidore de Séville. Certains éléments n'ont pas d'équivalents dans ces deux ouvrages.
  • Incipit : Incipit de virtutibus lapidum. Magnes lapis Indicus gravis crepidarum baculis...
  • Explicit : ... Lapis ortiten.

Anonyme : De signis matricis quando in loco suo non est [Latin].

Anonyme : Electuaria [Latin].

  • Related work : Electuaria
  • Folios : 184v-191v
  • Auteur du texte : Anonyme
  • Incipit : Electuarium diapraxium magnum...
  • Explicit : ... musco sol. III. Mel quod sufficit.

Anonyme : Emplastra [Latin].

  • Related work : Emplastra
  • Folios : 180r-183v
  • Auteur du texte : Anonyme
  • Incipit : Emplaustrum cyclora quae et epigeni...
  • Explicit : ... ut mos est emplastrorum et utere.

Anonyme : Parum aliquid de genicia ad menstrua provocandum [Latin].

  • Related work : Parum aliquid de genicia ad menstrua provocandum
  • Folios : 158v-159v
  • Auteur du texte : Anonyme
  • Incipit : Incipit parum aliquid de genicia. Ad menstruam provocandum. Menstruam autem provocare omnia diuretica certum est...
  • Explicit : Sunt vero plurima pessaria, loco suo scripta que supposita menstruam provocant.

Anonyme : Pigmentorum, metallorum herbarumque nomina [Latin].

  • Related work : Pigmentorum, metallorum herbarumque nomina
  • Folios : 138r-140r
  • Auteur du texte : Anonyme
  • Incipit : Artis scientiam quod ex unamquamque herbam colligere debeas, in primis de pigmentis.
  • Explicit : De felibus autem : fel ursi, fel tauri, fel suis, fel equi, fel anguille, fel corvi, fel perdicis, fel vulturis, fel leporis, fel serpentium.

Anonyme : Quomodo partes corporis hominis a signis zodiaci reguntur [Latin].

  • Related work : Quomodo partes corporis hominis a signis zodiaci reguntur
  • Folios : 154r
  • Auteur du texte : Anonyme
  • Note : Figure circulaire divisée en douze compartiments dans chacun desquels est représenté un signe du zodiaque, avec indication de son nom et de la partie du corps qu'il gouverne. Au centre, le Christ à mi-corps, la main droite levée pour bénir. Aux angles, quatre personnages à mi-corps, avec les attributs des saisons. Suivent des notes relatives aux signes du zodiaque (f. 154v-155v) et aux vents (f. 156r-157v) avec figures ; en partie extraits d'Isidore de Séville (Etymologiae, I. III, c. xiii, et De natura rerum, c. 38).
  • Incipit : Secundum philosophorum deliramenta notantur duodecim signa.
  • Explicit : Hec omnia signa sunt corporis hominis et signa sunt solis in celo apparentis.

Athenagoras : De urinis [Latin].

  • Related work : De urinis
  • Folios : 161r-168v
  • Auteur du texte : Athenagoras
  • Incipit : Incipit liber Anathegore de pulsibus et urinis. Quoniam medicus peritissimus debet esse dum nos erroris causa egritudines capere non possumus...
  • Explicit : ... unde nec perfecta fit determinatio nec media poterit residere regionem. Quod si par.

Celse (0029 av. J.-C. -0037) : De la médecine [Latin].

  • Related work : De la médecine
  • Folios : 13r-109r, 112r-133v, 146r-153v
  • Auteur du texte : Celse (0029 av. J.-C. -0037)
  • Note : Ces trois parties, séparées les unes des autres par des textes étrangers à l'oeuvre de Celse, se composent de fragments rassemblés sans ordre apparent. Des notes marginales, datées de 1843 et sans doute de la main de Daremberg, dont l'édition de Celse paraîtra en 1859, renvoient le plus souvent au livre et au chapitre dont le fragment est tiré. Le contenu des f. 14v-15r est répété aux f. 146v-147r.
  • Incipit : Incipit liber primus Cornelii Celsi artis medicine. Igitur ut ad propositum meum redeam...
  • Explicit : 109r : ... aut devoratur, aut aqua diluitur et potui datur.- f. 112r : Explicit liber de vulneratis. Incipit ossa fracta. Dixi de his vitiis que per totum corpus orientia medicamentorum auxilia desiderant... f. 133v : ... quando non sit alias dictum est. - f. 146r : Incipit de corporum nature seu de variis cibis vel potibus. Ante omnia autem scire convenit... f. 153v : ... quique in nimiam magnitudinem excesserunt.

Hippocrate (0460-0377 av. J.-C.) : De chirurgia [Latin].

  • Related work : De chirurgia
  • Folios : 170r-177v
  • Auteur du texte : Hippocrate (0460-0377 av. J.-C.)
  • Note : A partir du f. 171r, des espaces blancs ont été ménagés entre les différents paragraphes, sans doute pour recevoir des figures.

Isidore de Séville (saint, 0560?-0636) : Etymologiarum sive Originum libri XX [Latin].

Mustio : Gynaecia [Latin].

  • Related work : Gynaecia
  • Folios : 160r-161r
  • Auteur du texte : Mustio
  • Incipit : Sterilitas matricis commune vitium est...
  • Explicit : ... sterilitatem faciat et conceptum deneget.

Pseudo-Galien, Claude Galien (0131?-0201?) : De dynamidiis [Latin].

  • Related work : De dynamidiis
  • Folios : 136v-137v
  • Auteur du texte : Claude Galien (0131?-0201?), Pseudo-Galien
  • Note : Au bas du f. 137r et continuant au verso, douze lignes intercalées. Cette intercalation présente deux parties dont la première est semblable à l'incipit des Hermeneumata.
  • Incipit : Incipit de dinamidiis et variis virtutibus medicine quod Galienus ad Paternianum dirigit. Vera hec est virtus et demonstratio...
  • Explicit : ... cuius omnis valetudini et uni-

Pseudo-Galien, Claude Galien (0131?-0201?) : De dynamidiis [Latin].

  • Related work : De dynamidiis
  • Folios : 144r-146r
  • Auteur du texte : Claude Galien (0131?-0201?), Pseudo-Galien
  • Incipit : Incipit de dinamidiis et variis constitutionibus medicine quod Galienus ad Paternianum dirigit. Vera haec est virtus et demonstratio...
  • Explicit : ... incurabile est nec ulla cura potest curari.

Vindicianus Afer : Epitome altera [Latin].

  • Related work : Epitome altera
  • Folios : 4r-13r
  • Auteur du texte : Vindicianus Afer
  • Note : Le contenu du f. 9r-v est répété au f. 178r-v.
  • Incipit : De articulis, commissuris, ossibus, venis compaginibus omnium membrorum vel interaneorum. Constat homo ex rebus quattuordecim...
  • Explicit : ... porrigitur usque ad longaonem in qua res veneria perficitur.

Illuminations and decoration

Former owners

Formerly part of

Origin

Provenance

Data Source: Persée - DER-IRHT, LXXXIV

  • église Saint-Hilaire de Poitiers au XVe s. ; Charles IX

Notes

Data Source: Biblissima

  • D. Juste, Catalogus Codicum Astrologorum Latinorum. II. Les manuscrits astrologiques latins conservés à la Bibliothèque nationale de France à Paris (Documents, études et répertoires de l'Institut de Recherche et d'Histoire des Textes, 84), Paris, 2015, p. 72 (https://www.persee.fr/doc/dirht_0073-8212_2015_cat_84_1)

Data Source: Manuscripta medica

  • f. 185v : " De S. Hilario Majori Pictavensi".
  • f. 185v : " De S. Hilario Majori Pictavensi".
  • Originaire d'Italie.

Bibliography

    • CCMB III, p. 305
    • Delisle 1868-1881, II, p. 406
    • Beccaria, p. 152-156 (n° 29)
    • Wickersheimer 1966, p. 80-86 (n° 66)
    • Marcelis, p. 147
    • Mss enluminés 1980, p. 27-28 (n° 49)
    • Gautier Dalché, p. 126 (n° 27).

Life cycle of this book

Data sources