Paris. Bibliothèque nationale de France, Département des manuscrits, Latin 10426

Biblissima authority file: https://data.biblissima.fr/entity/Q58692

  • Attested title :
    • Biblia sacra [dite Bible de saint Louis]
  • Other Form of the Shelfmark :
    • Département des manuscrits, Latin, 10426
    • Paris. Bibliothèque nationale de France, Département des manuscrits, Latin 10426
    • Paris. BnF, Latin 10426
  • Held at : Paris. Bibliothèque nationale de France, Département des manuscrits
  • Date of Origin :
  • Place of Origin :
  • Script :
    • Écriture gothique
  • Decoration :
    • Pour Robert Branner la décoration du manuscrit peut être attribuée à l’atelier Aurifaber, à qui l’on doit l’illustration d’un grand nombre de Bibles entre 1250 et 1290. Les artistes de l’atelier se distinguent notamment par l’abandon des teintes sombres et l’adoption de couleurs telles que l’orange, le gris, le vert et le blanc.
      De ce groupe émergent deux peintres à qui l’on doit la décoration du ms. Latin 10426 ainsi que celle d'une autre Bible conservée à Washington (Library of Congress, 19). On note la grandeur des initiales et l’entrelacs des figures. Les silhouettes sont linéaires, les plis des draperies accentué par un fin trait d’encre : cf. Manuscript Painting…, p. 112, 124.
      Légendes des peintures d'après la base mandragore.bnf.fr:
      F. 1 : saint Jérôme écrivant ; f. 4v : Création (du monde, de l’homme, repos du septième jour), crucifixion (Genèse) ; f. 30 : Hébreux à Mara (Exode) ; f. 51v : sacrifice (Levitique) ; f. 66v : Moïse et Dieu (Nombres) ; f. 88 : Lévites mettant la loi dans l’arche (Deutéronome) ; f. 107v : Josué et Dieu (Josué, prologue) ; f. 120v : Dieu et Hébreux (Juges) ; f. 134v : Elimélek et sa famille (Ruth) ; f. 137 : sainte Anne priant (I Samuel) ; f. 155v : mort de l’amalécite (II Samuel) ; f. 170 : David et Abishag (I Rois) ; f. 186v : chute d’Ochozias (II Rois) ; f. 202v : Hébreux (I Paralipomenon) ; f. 217v : sacrifice par Salomon (II Paralipomenon) ; f. 236v : reconstruction du temple (I Esdras) ; f. 241v : Néhémie et Artaxerxès (Néhémie) ; f. 249 : Aspersion de l’autel (III Esdras) ; f. 257 : Tobit aveuglé par l’oiseau (Tobit) ; f. 262v : mort d’Holopherne (Judith) ; f. 269v : Esther et Assuérus (Esther) ; f. 277 : Job, son épouse et amis (Job) ; f. 290 : David musicien (Ps. 1) ; f. 295 : onction de David (Ps. 26) ; f. 298 : David montrant son œil (Ps. 38) ; f. 300v : fou (Ps. 52) ; f. 303v : David dans l’eau (Ps. 68) ; f. 307 : David musicien (Ps. 80) ; f. 310 : chantres au lutrin (Ps. 97) ; f. 314 : Trinité (Ps. 109) ; f. 321 : Salomon et Roboam (Proverbes) ; f. 332 : Salomon enseignant (Ecclésiaste) ; f. 336 : Vierge à l’enfant (Cantique des Cantiques) ; f. 338 : Salomon rendant la justice (Livre de la Sagesse) ; f. 346 : Église personnifiée (Ecclesiasticus : Siracide) ; f. 367v : martyre d’Isaïe (Isaïe) ; f. 392 : lapidation de Jérémie (Jérémie) ; f. 421v : Jérémie pleurant sur Jérusalem (Lamentations de Jérémie) ; f. 424 : Baruch écrivant (Baruch) ; f. 428 : vision d’Ezéchiel : le tétramorphe (Ezéchiel) ; f. 455v : Daniel dans la fosse (Daniel) ; f. 467 : Osée et Gomer (Osée) ; f. 471 : Joël et Dieu (Joël) ; f. 473 : Amos berger (Amos) ; f. 476 : Abdias et Dieu (Abdias) ; f. 476v : Jonas craché par le monstre (Jonas) ; f. 477v : Michée (Michée) ; f. 480 : ruine de Ninive (Nahum) ; f. 481v : Habaquq emporté par l’ange (Habaquq) ; f. 483 : Sophonie (Sophonie) ; f. 484v : Aggée (Aggée) ; f. 485v : Zacharie et l’ange (Zacharie) ; f. 490 : Malachie (Malachie) ; f. 492 : Mattathias tuant l’apostat (I Maccabées) ; f. 508v : envoi d’un messager (II Maccabées) ; f. 520v : arbre de Jessé (Évangile selon saint Matthieu) ; f. 537v : saint Marc et son symbole [lion] (Évangile selon saint Marc) ; f. 548 : annonce à Zacharie (Évangile selon saint Luc) ; f. 565 : saint Jean et son symbole [aigle] (Évangile selon saint Jean) ; f. 578 : saint Paul (Épître aux Romains) ; f. 584 : saint Paul (1re Épître aux Corinthiens) ; f. 590v : saint Paul (2e Épître aux Corinthiens) ; f. 594v : saint Paul (Épître aux Galates) ; f. 596v : saint Paul en prison (Épître aux Ephésiens) ; f. 599 : saint Paul (Épître aux Philippiens) ; f. 600v : saint Paul (Épître aux Colossiens) ; f. 602 : saint Paul (1re Épître aux Thessaloniciens) ; f. 603 : saint Paul (2e Épître aux Thessaloniciens) ; f.604 : saint Paul (1re Épître à Timothée) ; f. 605v : saint Paul (2e Épître à Timothée) ; f. 607 : saint Paul (Épître à Tite) ; f. 607v : saint Paul en prison (Épître à Philémon) ; f. 608 : saint Paul prêchant (Épître aux Hébreux) ; f. 613 : Ascension (Actes des apôtres) ; f. 630v : saint Jacques le mineur (Épître de saint Jacques) ; f. 632 : saint Pierre (1re Épître de saint Pierre) ; f. 634 : saint Pierre (2e Épître de saint Pierre) ; f. 635 : saint Jean écrivant (1re Épître de saint Jean) ; f. 636v : saint Jean (2e Épître de saint Jean) ; f. 367 : saint Jean (3e Épître de saint Jean) ; f. 637 : saint Jude (Épître de saint Jude) ; f. 638 : saint Jean écrivant aux églises (Apocalypse).
      Décoration secondaire: Initiales historiées de personnages minuscules, à antennes (6-7 lignes). – Initiales (4 lignes) ornées souvent de têtes d’animaux. – Lettrines à filigrane inversé, à bandes de I (2 lignes). – Lettrines de couleur inversée (1 ligne) dans le texte.
  • Support Material : parchemin / Parchemin très fin
  • Codicological details :
    • Rubriques. – Une seule réclame apparente à la fin du 1er cahier (f. 24). – Signatures des feuillets généralement apparentes. – Titres courants, sauf pour les ff. 290-320 (Psautier). – Numérotation des chapitres en chiffres romains à l’encre rouge et bleue dans la marge ou dans le texte. – Foliotation moderne. – Majuscules rehaussées à l’encre rouge. – Corrections: ratures à l'encre rouge.
      Additions marginales inscrites dans un rectangle à l’encre rouge et bleu, ornementé d'un motif floral à l’encre bleue.
  • Ruling :
    • Réglure à l’encre
  • Binding :
    • Reliure de velours grenat sur ais de bois (refaite au XXe s.), avec étui Hirou 11 janvier 1843 : cf. BnF., Archives modernes 619 et 624
  • Stamp :
    • Aux ff. 1 et 694v, estampille de la « BIBLIOTHEQUE NATIONALE » (Révolution, 1792-1802), correspondant au modèle Josserand-Bruno, n° 17.

Contents

Data Source: BnF Archives et manuscrits

  • Texte de la Vulgate avec prologues.
    F. 1-520. Vetus Testamentum.
    F. 1-4v. « Epistola sancti Jeronimi presbiteri ad Paulinum de omnibus divine hystorie libris (rubr.) ». « Frater Ambrosius michi tua munuscula perferens detulit simul et suavissimas litteras …-… facile contemnit omnia qui se semper cogitat esse moriturum » (Hieronymus, Epistola 53 ad Paulinum presbyterum, Stegmüller, Repertorium Biblicum, I, 284). – F. 4r-v. « Incipit prefatio sancti Jeronimi presbiteri (rubr.) ». « Desiderii mei desideratas accepi epistulas qui quodam presagio futurorum cum Daniele sortitus est nomen …-… orationibus juves, quo possim eodem spiritu quo scripti sunt libri, in latinum eos transferre sermonem » (Prologus Sancti Jeronimi presbiteri ad Pentateucum, Stegmüller, I, 285).
    F. 4v-30. [Liber Genesis]. F. 4v. « Incipit Liber Bresith, id est Geneseos (rubr.) ». – F. 30-51. [Liber Exodi]. F. 30. « Incipit Bellesmoth qui grece Exodus dicitur (rubr.) ». – F. 51v-66v. [Liber Levitici]. F. 51v. « Incipit Vagerra qui grece Leviticus dicitur (rubr.) ». – F. 66v-87v. [Liber Numeri]. F. 66v. « Incipit Vagedaber Liber qui grece Numerus dicitur (rubr.) ». – F. 87v-107. [Liber Deuteronomii]. F. 87v. « Incipit Adabarim qui Deutrenomii (sic) prenominatur (rubr.) ». F. 107. « Explicit Liber Deutronomii (sic) (rubr.) ». – F. 107-120v. [Liber Josue]. F. 107r-v. [Prologus]. « Incipit prologus in Libro Josue (rubr.) » : « Tandem finito Pentatheuco Moysi velut grandi fenore… » (Stegmüller 311) ; ff. 107v-120v. [Texte]. « Explicit prologus. Incipit Liber Josue (rubr.) » ; f. 120v. « Explicit Liber Josue (rubr.) ». – F. 120v-134. « Incipit Liber Judicum (rubr.) ». – F. 134v-136. « Incipit Liber Ruth (rubr.) » ; f. 136. « Explicit Liber Ruth (rubr.) ». – F. 136-202. [Libri Regum]. F. 136. « Incipit prologus in Libro Regum (rubr.) » : « Viginti et duas litteras esse apud Hebreos… » (Stegmüller 323) ; f. 137-155v. [Liber primus]. F. 137. « Incipit Liber primus Regum (rubr.) » ; f. 155v. « Explicit Liber primus (rubr.) » ; f. 155v. « Incipit Liber secundus Regum (rubr.) » ; f. 170. « Incipit Liber tercius Regum (rubr.) » ; f. 186v. « Incipit Liber Regum quartus (rubr.) » ; f. 202. « Explicit Liber Regum quartus (rubr.) ». – F. 202-236. [Libri Paralipomenon]. F. 202r. « Incipit prologus in Libro Paralipomenon (rubr.) » : Si septuaginta interpretum pura et ut ab eis… » (Stegmüller 328) ; ff. 202v-217. [Liber primus]. F. 202v. « Incipit Liber Paralipomenon primus (rubr.) » ; ff. 217-236. [Liber secundus] ; f. 217r-v. « Incipit prologus in secundo Libro Paralipomenon (rubr.) » : « Eusebius Jeronimus domnioni et Rogatiano … » (Stegmüller 327) ; ff. 217v. « Incipit Liber secundus Paralipomenon (rubr.) ». – F. 236-241v. [Liber I Esdrae]. F. 236r-v. « Incipit Prologus in Libro Esdre (rubr.) » : « Utrum difficilius sit facere … » (Stegmüller 330) ; f. 236v. « Incipit Liber primus Esdre (rubr.) ». – F. 242-249. [Liber II Esdrae]. F. 242. « Incipit Neemias (rubr.) ». – F. 249-257. [Liber III Esdrae]. F. 249. « Incipit Liber secundus (sic pro tercius) Esdre (rubr.) ». – F. 257-262v. [Liber Tobiae]. F. 257. « Incipit Prologus in Libro Tobie (rubr.) » : « Chromatio et Helyodoro episcopis Jeronimus presbiter in Domino salutem… » (Stegmüller 332) ; f. 257. « Incipit Liber Tobie (rubr.) ». – F. 262v-269v. [Liber Judith]. F. 262v. « Incipit Prologus in Libro Judith (rubr.) » : « Apud Hebreos Liber Judith inter agyographa legitur… » (Stegmüller 335) ; ff. 262v-269v. « Incipit Liber Judith (rubr.) ». – F. 269v-276. [Liber Esther]. F. 269v. « Incipit Prologus in Libro Hester (rubr.) » : « Librum Hester variis translationibus constat esse viciatum … » (Stegmüller 341) ; f. 269v. « Incipit Liber Hester (rubr.) ». – F. 276-290. [Liber Job]. F. 276-277. « Incipit prologus in Libro Job (rubr.) » : « Cogor per singulos scripture divine libros … » (Stegmüller 344) ; f. 277. « Et alius prologus (rubr.) » : « Si aut fiscellam juncto texerem… » (Stegmüller 357) ; f. 277. « Incipit Liber Job (rubr.) ». – F. 290-332. [Liber Psalmorum]. F. 290. « Incipit Liber hymnorum et soliloquiorum prophete David de Cristo (rubr.) ». – F. 321-332. [Liber Proverbiorum]. F. 321. « Incipit prologus in Proverbiis Salomonis (rubr.) » : « Jungat epistula quos jungit sacerdotium… » (Stegmüller 457) ; f. 321. « Explicit prologus. Incipiunt Parabole Salomonis (rubr.) ». – F. 332-335v. [Liber Ecclesiastes]. F. 332. « Incipit prologus in Libro Ecclesiastes (rubr.) » : « Memini me hoc ferme quinquennio… » (Stegmüller 462) ; f. 332. « Incipit Liber Ecclesiastes (rubr.) » ; f. 335v. « Explicit Liber Ecclesiastes (rubr.) ». – F. 335v-337v. « Incipiunt Cantica canticorum (rubr.) ». – F. 337v-345v. [Liber Sapientiae]. F. 337v. « Incipit prologus in Libro Sapientie (rubr.) » : « Liber Sapiencie apud Hebreos nusquam est… » (Stegmüller 468) ; f. 338. « Explicit prologus. Incipit Liber Sapientie (rubr.) ». – F. 345v-367. [Liber Ecclesiastici]. F. 345v-346. « Incipit prologus in Libro Ecclesiastici (rubr.) » : Multorum nobis et magnorum per legem… » ; f. 346. « Explicit prologus. Incipit Ecclesiasticus (rubr.) ». – F. 367-392. [Prophetia Isaiae]. F. 367. « Incipit prologus in Libro Ysaie prophete (rubr.) » : « Nemo cum prophetas versibus viderit… » (Stegmüller 482) ; f. 367v. « Explicit prologus. Incipit Ysaias propheta (rubr.) ». – F. 392-421v. [Prophetia Jeremiae]. F. 392. « Incipit prologus in Jeremie prophete (rubr.) ». : « Jeremias propheta cui hic prologus scribitur… » (Stegmüller 487) ; f. 392. « Incipit Jeremias propheta (rubr.) ». – F. 421v-424. « Incipiunt Lamentationes Jeremie prophete que intitule Timotheus Aleph (rubr.) » ; f. 424. [Elegia quinta. Oratio Jeremiae prophetae]. « Expliciunt Lamentationes. Incipit Oratio Jeremie prophete (rubr.) ». – F. 424-428. [Prophetia Baruch]. F. 424. « Explicit Jeremias. Incipit prefatio in Libro Baruch (rubr.) » : « Liber iste qui Baruch nomine prenotatur… » (Stegmüller 491) ; f. 424. « Incipit Liber Baruch (rubr.) ». – F. 428-455v. [Prophetia Ezechielis]. F. 428. « Incipit prologus in Libro Ezechielis prophete (rubr.) » : « Ezechiel propheta cum Joachim, rege Juda… » (Stegmüller 492) ; f. 428. « Explicit prologus. Incipit Liber Ezechielis prophete (rubr.) ». – F. 455v-466v. « Incipit Liber Danielis prophete (rubr.) ». – F. 466v-491v. [XII Proph.]. F. 466v. « Incipit prologus .XII. prophetarum (rubr.) » : « Non idem ordo est .XII. prophetarum… » [Stegmüller 500) ; f. 467. « Alius prologus (rubr.) » : « Temporibus Ozie et Joathan, Achaz et Ezechie regum Juda… » (Stegmüller 507) : 467-470v. [Prophetia Osee]. F. 467. « Explicit prologus. Incipit Liber Osee prophete (rubr.). – F. 470v-472v. [Prophetia Joel]. F. 470v. « Explicit Osee. Incipit prologus Johelis prophete (rubr.) » : « Sanctus Joel apud Hebreos post Osee ponitur… » (Stegmüller 511) ; f. 471. « Alius prologus (rubr.) » (Stegmüller 510) ; f. 471. « Explicit prologus. Incipit Joel propheta ». – F. 472v-475v. [Prophetia Amos]. F. 472v. « Explicit Joel. Incipit prologus Amos (rubr.) » : « Ozias rex cum Dei religionem sollicite emularetur… » (Stegmüller 515) ; f. 472v. « Item alius prologus (rubr.) » : « Amos propheta et rusticus et ruborum moros (sic pro mores) distringens… » (Stegmüller 512) ; f. 472v. « Item alius prologus (rubr.) » : « Hic Amos propheta non fuit pater Ysaie prophete… » (Stegmüller 513) ; f. 473. « Incipit Amos propheta (rubr.) ». – F. 475v-476v. [Prophetia Abdiae]. F. 475v. « Incipit prologus Abdie prophete (rubr.) » : « Jacob patriarcha fratrem habuit Esau … » (Stegmüller 519) ; f. 476. « Incipit Abdias prophete (rubr.) ». – F. 476v-477v. [Prophetia Jonae]. F. 476v. « Incipit prologus Jon[e] prophete (rubr.) : « Sanctum Jonam Hebrei affirmant filium fuisse… » (Stegmüller 524) ; f. 476v. « Item alius prologus (rubr.) » : Jonas columba et dolens filius Amathi… » (Stegmüller 521) ; f. 476v. « Explicit prologus. Incipit Jonas propheta (rubr.) ». – F. 477v-479v. [Prophetia Micheae]. F. 477v. « Incipit prologus Michee prophete (rubr.) » : « Temporibus Joathe et Achaz et Ezechie regum Juda… » (Stegmüller 526) ; f. 476v. « Incipit Micheas propheta (rubr.) ». – F. 479v-481. [Prophetia Nahum]. F. 479v. « Incipit prologus Naum prophete (rubr.) » : « Naum prophetam ante adventum regis Assyriorum… » (Stegmüller 528) ; f. 480. « Explicit prologus. Incipit Naum propheta (rubr.) ». – F. 481-482v. [Prophetia Habaquq]. F. 481. « Incipit prologus Abacuch prophete (rubr.) » : « Quatuor prophete in .XII. prophetarum volumine sunt… » (Stegmüller 531) ; f. 481v. « Explicit prologus. Incipit Abacuch propheta (rubr.) ». – F. 482v-484. [Prophetia Sophonie]. F. 482v. « Incipit prologus Sophonie prophete (rubr.) » : « Tradunt Hebrei cujuscumque prophete pater aut avus… » (Stegmüller 534) ; f. 483. « Explicit prologus. Incipit Sophonias (rubr.) ». – F. 484-485. [Prophetia Aggaei]. F.484. « Explicit Sopho[niae]. Incipit prologus Aggei prophete (rubr.) : « Jeremias propheta ob causam periurii Sedechie regis… » (Stegmüller 538) ; f. 484. « Incipit Aggeus propheta (rubr.) ». – F. 485-490. [Prophetia Zachariae]. F. 485. « Explicit Aggeus. Incipit prologus Zacharie prophete (rubr.) » : « Anno secundo Darii, regis Medorum… » (Stegmüller 539) ; f. 485v. « Incipit Zacharias propheta (rubr.) ». – F. 490-491v. [Prophetia Malachiae]. F. 490. « Explicit Zacharias. Incipit prophetia Malachie prophete (rubr.) » ; f. 490. [Prologus] : « Deus per Moysen populo Israeli preceperat… » (Stegmüller 543) ; f. 490. « Incipit Malachias propheta (rubr.) ». – F. 491v-508v. [Liber I Machabaeorum]. F. 491v. « Incipit prologus in primo Libro Machabeorum (rubr.) » : « Domino excellentissimo et in cultu christiane religionis strenuissimo Lodovico regi Rabanus… » (Stegmüller 547) ; f. 491v. « Item alius prologus (rubr.) » : « Reverentissimo et omni caritatis officio dignissimo Geroldo sacri (palini : cancellé à l’encre rouge) palatii archidiacono Rabanus … » (Stegmüller 553) ; f. 492. « Item alius prologus (rubr.) » : « Machabeorum libri duo prenotant prelia… » (Stegmüller 551) ; f. 492. « Explicit prologus. Incipit Liber primus Machabeorum (rubr.) ». – F. 508v-520. [Liber II Machabaeorum]. F. 508v. « Incipit Liber secundus Machabeorum (rubr.) ».
    F. 520-646. Novum Testamentum.
    F. 520-537. [Evangelium secundum Matthaeum]. F. 520. « Incipit prologus super Matheum (rubr.) » : « Matheus ex Judea sicut primus in ordine… » (Stegmüller 590) ; f. 520v. « Item alius prologus (rubr.) » : « Matheus cum primo predicasset evangelium (Stegmüller 589) ; f. 520v. « Explicit prologus. Incipit Matheus evangelista (rubr.) ».
    F. 537-547v. [Evangelium secundum Marcum]. F. 537. « Explicit Matheus. Incipit prologus Marci evangeliste (rubr.) » : « Marcus evangelista Dei electus et Petri in baptismate filius… » (Stegmüller 607) ; f. 537v. « Incipit Marcus evangelista (rubr.) ».
    F. 547v-565. [Evangelium secundum Lucam]. F. 547v. « Explicit Marcus. Incipit prologus Luce evangeliste (rubr.) » : « Lucas Syrus natione et Antiochensis, arte medicus… » (Stegmüller 620) ; f. 548. « Item alius prologus (rubr.) » : « Quoniam multi quidem conati sunt (Luc, I, 1-4, traité comme prologue) ; f. 548. « Incipit Lucas evangelista (rubr.) ».
    F. 565-577v. [Evangelium secundum Johannem]. F. 565. « Explicit Lucas. Incipit prologus Joahnnis evangelista (sic pro evangeliste) : « Hic est Johannes evangelista unus ex discipulis Dei… » (Stegmüller 624) ; f. 565. « Incipit Johannes evangelista (rubr.) ».
    F. 577v-613. [Epistolae Pauli]. F. 577v-584. [Epistola ad Romanos]. F. 577v. « Incipit prologus ad Romanos (rubr.) » : « Romani sunt in partes Ytalie, hii preventi sunt… » (Stegmüller 677) ; f. 578. « Incipit epistola Pauli ad Romanos (rubr.) ». – F. 584-590v. [Epistola ad Corinthios prima]. F. 584. « Incipit prologus in epistola .I.a ad Corintheos (rubr.) » : « Chorinthii sunt Achaici et hii similiter… » (Stegmüller 685) ; f. 584. « Incipit epistola prima ad Corintheos (rubr.) ». – F. 590v-594v. [Epistola ad Corinthios secunda]. F. 590v. « Incipit prologus ad Corintheos secunda (rubr.) » : « Post actam penitentiam, consolatoriam … » (Stegmüller 699) ; f. 590v. « Incipit epistola secunda ad Corintheos (rubr.) ». – F. 594v-596v. [Epistola ad Galatas]. F. 594v. « Incipit prologus in epistola ad Galathas (rubr.) » : « Galathe sunt Greci. Hii verbum veritatis… » (Stegmüller 707) ; f. 594v. « Incipit epistola ad Galathas (rubr.) ». – F. 596v-599. [Epistola ad Ephesios]. F. 596v. « Incipit prologus in epistola ad Ephesios (rubr.) » : « Ephesii sunt Asiani. Hii accepto verbo veritatis… » (Stegmüller 715) ; f. 596v. « Incipit epistola ad Ephesios (rubr.) ». – F. 599-600v. [Epistola ad Philippenses]. F. 599. « Incipit prologus in epistola ad Philipenses (rubr.) » : « Philipenses sunt Macedones. Hii accepto verbo… » (Stegmüller 728) ; f. 599. « Incipit epistola ad Philipenses (rubr.) ». – F. 600v-602. [Epistola ad Colocenses]. F. 600v. « Incipit prologus in epistola ad Colocenses (rubr.) » : « Coloscenses et hii sicut Laodicenses… » [Stegmüller 736] ; f. 600v. « Incipit epistola ad Colocenses (rubr.) ». – F. 602. [603. [Epistola ad Thessalonicenses prima]. F. 602. « Incipit prologus ad Thessalonicenses (rubr.) » : « Thessalonicenses sunt Macedones. In Christo Jhesu… » (Stegmüller 747) ; f. 602. « Incipit epistola ad Thessalonicenses .I.a ». – F. 603-604. [Epistola ad Thessalonicenses secunda]. F. 603. « Incipit prologus ad Thesssalonicenses secunda (rubr.) » : « Ad Thessalonicenses secundam scribit epistolam… » (Stegmüller 752) ; f. 603. « Incipit epistola ad Thessalonicenses secunda (rubr.) ». – F. 604-605v. [Epistola ad Timotheum prima]. F. 604. « Incipit prologus in epistola ad Timotheum .I.a (rubr.) » : « Timotheum instruit et docet… » (Stegmüller 765) ; f. 604. « Incipit epistola ad Timotheum (rubr.) ». – F. 605v-607. [Epistola ad Timotheum secunda]. F. 605v. « Incipit prologus in epistola secunda ad Timotheum (rubr.) » : « Item Thimotheo scribit de exortatione martirii… » (Stegmüller 772) ; f. 605v. « Incipit epistola secunda ad Timotheum (rubr.) ». – F. 607r-v. [Epistola ad Titum]. F. 607. « Incipit prologus in epistola ad Titum (rubr.) » : « Titum commonefacit et instruit… » (Stegmüller 780) ; f. 607. « Incipit epistola ad Titum (rubr.) ». – F. 607v-608. [Epistola ad Philemonem]. F. 607v. « Incipit prologus ad Philomenum (rubr.) » : « Philemoni familiares litteras facit… » (Stegmüller 783) ; f. 607v. « Incipit epistola ad Philomenum (rubr.) ». – F. 608-613. (Epistola ad Hebraeos]. F. 608. « Incipit prologus in epistola ad Hebreos (rubr.) » : « In primis dicendum est, cur apostolus Paulus… » (Stegmüller 793) ; f. 608. « Incipit epistola ad Hebreos (rubr.) ».
    F. 613-630. [Actus apostolorum]. F. 613. « Incipit prologus in Libro Actuum apostolorum (rubr.) » : « Lucas Antiochensis natione Syrus… » (Stegmüller 640) ; f. 613. « Incipit Liber Actuum apostolorum (rubr.) ».
    F. 630-638. [Canones ecclesiasticae]. F. 630. « Incipit prologus super canones ecclesiasticas (rubr.) » : « Non ita est ordo apud Grecos… » (Stegmüller 809) ; f. 631. « Incipit epistola Jacobi (rubr.) » ; f. 632. « Incipit epistola Petri prima (rubr.) » ; f. 634. « Incipit epistola Petri secunda (rubr.) » ; f. 635. « Incipit epistola Johannis prima (rubr.) » ; f. 636v. « Incipit epistola Johannis secunda (rubr.) » ; f. 637. « Incipit epistola Johannis .III.a (rubr.) » ; f. 637. « Incipit epistola Jude (rubr.) ».
    F. 637v-646. [Apocalypsis beati Joannis apostoli]. F. 637v. « Incipit prologus in Libro Apocalipsis (rubr.) » : « Omnes qui pie volunt vivere… » (Stegmüller 839) ; f. 638. « Incipit Liber Apocalipsis (rubr.) ».
    F. 647-694v. « Hic incipiunt interpretationes hebraicorum nominum (rubr.) ». « Az. apprehendens vel apprehensio …-… Zuzim consiliantes eos vel consiliatores eorum » (Stegmüller 7709).

Texts in this manuscript

Data Source: Europeana regia

Bible [Latin].

Data Source: Mandragore

Illuminations and decoration

Participant

Former owners

Formerly part of

Provenance

Data Source: BnF Archives et manuscrits


  • Au verso d’une des gardes de la fin du volume (f. II), une note calligraphiée en lettres cadelées par Jean Flamel, secrétaire du duc de Berry, indique que le manuscrit avait appartenu au roi Louis IX : « Ceste Bible fut a monseigneur saint Loys, jadiz roy de France. – Flamel ».
    L'époque de l'exécution du manuscrit, la finesse du parchemin et la qualité des initiales historiées donnent de la vraisemblance à cette affirmation.
    En septembre 1414, le Premier Président du Parlement, Robert Mauger, offrit le manuscrit à Jean de Berry. Il est répertorié dans l’inventaire établi entre 1413 et 1416 dans la rubrique « Livres donnez a Monseigneur » : « Item une petite Bible en latin, escripte de menue lettre de forme ; et au commancement du second fueillet a escript : multa ; couvert de drap de soye rouge, a deux fermoers d’or esmaillez aux armes de Monseigneur, et par-dessus une chemise de drap de damas vermeil, doublé de satin bleu ; laquelle Bible, sans les fermoers et chemise, que Monseigneur y a fait faire, le Premier Presidant du Parlement a donné a mondit seigneur, ou moys de septembre mil quatre cens et quatourze » (Guiffrey 1894, I, p. 333, n° 1242). L’incipit du deuxième feuillet peut être repéré à la première ligne du f. 2 : « multa significat. Nam et verbum…] ».
    Au recto du 6e feuillet de garde (f. F), Jean Flamel a inscrit l’ex-libris du duc de Berry : « Ceste bible est a Monseigneur le duc de Berry. – Flamel ».
    La Bible fit partie des quelque quarante et un manuscrits baillés à Marie de Berry, duchesse de Bourbon, après la mort de Jean de Berry. Elle correspond à l'article [41] de la liste des "tappiceries, joyaulx et livres" remis à la duchesse, ajoutée à la fin du compte établi en 1416 par Jean Lebourne, ancien secrétaire du duc (Bibl. Sainte-Geneviève, ms. 841, f. 230v, art. [41]).
    Le manuscrit faisait partie au XVIIIe des collections des Metternich, ainsi qu’en témoigne l’ex-libris porté sur le recto du f. 1 (écriture du XVIIIe s.) : « Ex bibliotheca domus Trevericae comitum Metternich, Winnenburg et Belstein etc. ». Le comte de Metternich en fit don, en mai 1785, à la Bibliothèque royale, par l’intermédiaire du comte de Moustier : cf. BnF, Mss, Archives Ancien Régime, registre des acquisitions du département des Manuscrits 1760-1792, f. 171-173.
    Au f. 1 du volume est inscrite la cote du Supplément latin, fonds constitué vers 1820 pour les manuscrits latins acquis après 1744 (date de parution du Catalogus codicum manuscriptorum Bibliothecae regiae ) : cf. Catalogue général des manuscrits latins, nos 8823-8921, Paris, 1997, Introduction, p. IX-XII.
    Le manuscrit figura à l’exposition des manuscrits les plus précieux de la BnF dans la grande galerie à la fin du XIXe siècle (av. 1881), ainsi que l’atteste la cote « Expo XX-229 » [armoire 20, n° 229], inscrite au verso du plat supérieur : cf. Bibliothèque nationale, Département des manuscrits, Notice des objets exposés, Paris, 1881, p. 42, n° 229.
    Ancienne cote inscrite au f. 1 : « Supplt 681 ».

Bibliography

  • H. Stahl, Picturing Kingship : History and Painting in the Psalter of Saint Louis, University Park-Pennsylvania, The Pennsylvania State University Press, 2008
  • L. Delisle, Inventaire des manuscrits conservés à la Bibliothèque impériale sous les numéros 8823-11503 du fonds latin, Paris, 1863, p. 76, n° 10426
  • Les manuscrits à peintures en France du XIIIe au XVIe siècle, Paris, Bibliothèque nationale, 1955, p. 14, n° 12

Life cycle of this book

Data sources