Paris. Bibliothèque nationale de France, Département des manuscrits, Latin 2772

Référentiel d'autorité Biblissima : https://data.biblissima.fr/entity/Q63094

  • Titre attesté :
    • Florilegium.
  • Autre forme de la cote :
    • BnF lat. 2772
    • Paris. Bibliothèque nationale de France, Département des manuscrits, Latin 2772
    • Paris. BnF, Latin 2772
  • Conservé à : Paris. Bibliothèque nationale de France, Département des manuscrits
  • Langues : latin
  • Date de fabrication :
  • Support : Parchemin.
  • Composition :
    Manuscripta medica
    108
    BnF Archives et manuscrits
    108 ff.
  • Format :
    • 185 × 135 mm.
  • Aspects codicologiques :
    • Dans le style des mss. du chapitre de Lyon ; cf. ms. Latin 2859 et NAL 329. Rubriques en capitale rustique. — Au f. 49, dans la marge latérale, début de la prose : « O alma Trinitas... » avec notation aquitaine ; cf. Chevalier n° 12645. — Au f. 51v : « Notum michi fac michi finem meum dare [Domine] », Ps. 38, 5. — Aux ff. 3v, 12, 76 et 102v, ex-libris de la fin du XV e s. « De conventu Paredi » (Paray-le-Monial). — Des textes écrits au IX e s. ont été grattés ou effacés f. 2v et 3-3v et sur une moitié des ff. 87 et 90, remplacés en partie par de nouveaux textes, d'une écriture du XI e s. Signature « VIII » au f. 62v. 108 ff.185 × 135 mm.
  • Reliure :
    • Reliure XVIII e s. maroquin rouge aux armes royales.

Manifeste IIIF

Présentation du contenu

Source des données : BnF Archives et manuscrits

  • F. 1v Note concernant le paiement de divers cens.

    F. 2 Notes de grammaire avec exemples tirés des auteurs classiques (cf. J. Leclercq, dans Arch. d'hist. doctr. et litt. du M. A. , XIV (1943-45), 264, n.).

    F. 2v Fragment d'une copie des Épigrammes de Prosper d'Aquitaine (IX e s.), texte gratté et remplacé par la déclinaison de : « hic omnis » (XI e s.).

    F. 3 Prière à l'ange gardien : « Obsecro te angelice spiritus... » (A. Wilmart, Auteurs Spirituels , 542-543). Addition XI e s. sur texte gratté du IX e .

    F. 3v Fragment des Épigrammes de Prosper, presque entièrement effacé.

    F. 4-27v S. PROSPER AQUITANUS, « Epigrammatum liber », précédé de la préface (4) ( P. L. , LI, 497-532), les capitula en prose qui précèdent chaque chapitre dans l'édition font défaut.

    F. 28-50 QUINTUS SERENUS [Liber medicinalis] : « Explicit liber Quintini Sereni » (f. 50) (Ms. de Vollmer, Corp. medic. lat . (1916) II, fasc. 3 ; ms. de Baehrens, Poet. lat. min ., III, 1880, p. 106).

    F. 50-50v [Carmina duodecim sapientum. Monosticha de ratione tabulae senis verbis et litteris] « De ratione tabule. Sperne lucrum : versat mentes insana cupido... » (Riese, Anthol. lat ., I 2 (1906), n os 495-506).

    F. 50v-53v « Epistulae Lucii Annei Senece Cordubensis philosophi ad Paulo [ sic ] apostolum et Pauli apostoli ad eundem », 12 lettres numérotées I-XII (Ms. P. de C. Barlow, Epist. Senecae ad Paulum et Pauli ad Senecam quae vocantur , 1938, epist., n os 1, 7, 2, 5, 6, 8, 11, 10, 12, 3, 4, 9, cf. p. 17-18 et fac. sim. I et II reproduction des ff. 50v et 52).

    F. 53v-54 [TIBERIANUS] « Versus Platonis a quodam Tiberiano [ sic ] de greco in latinum translati » (Ms. P. de Riese, op. cit ., n° 490).

    F. 54-55 CYPRIANUS GALLUS : « Versus sancti Cipriani episcopi ad quemdam senatorem ex christiana religione ad idolorum servitutem conversum », jusqu'à : «... pro pena posuit sed et aeternumque sedebit » (ms. P. de Peiper, C. S. E. L. , XXIII, 227-230 ; cf. ibid ., XVIII).

    F. 55v-56 [Carmen Sibyllae Erythraeae] « Judicii signum tellus sudore madescet... » cité par s. Augustin, De Civitate Dei , XVIII, 23 ( C. S. E. L. , XL 2 , 297-298 ; Rzach, Orac. Sibyll ., Vienne, 1891, VIII, 153) ; cf. Chevalier, n° 9876 et suppl. (55v) ; — « Dabant autem alapas Deo manibus incestis... » citation des Oracula Sibyllina contenue dans Lactance, Divinae institutiones , l. VI, c. 18, traduite par S. Augustin, De civitate Dei , l. XVIII, c. 23 ( C. S. E. L. , XL 2 , 299-300).

    F. 56-58v [Carmina duodecim sapientum. VII. Tetrasticha de quattuor temporibus anni] « Incipiunt versus sapientum, Basilii, Asmenii... Vitalis » (Riese, op. cit ., n os 566-578) (56-57) ; — [VIII. Tetrasticha de aurora et sole] ( ibid ., n os 579-590) (57-58) ; — [Epitaphia P. Vergilii Maronis disticha] « Juliani hic data Vergilio requies... » ( ibid ., n° 616) (58) ; — [JULIANUS, De die natali] ( ibid ., n° 638) (58v).

    F. 58v OVIDIUS NASO, « Argumentum Georgicorum » (Riese, op. cit ., n° 2) ;

    F. 59-61v [Argumenta Aeneidis] ( ibid ., n° 1, c. I, II, III, v. 2-10, IV-XII).

    F. 61v-62 [PHOCAS] « Incipit carmen Octaviani Caesaris de Vergilio » (Riese, op. cit ., n° 672) suivi de 8 vers : « Qui latas vario vestivit gramine terras... » (Riese, Anth. lat ., I 2 (1870), p. X).

    F. 62v « De comunibus syllabis incipit. H et altera consonans. Vir humilis mesto caelum conscedit ab hoste... — ... Ante decem primum numerans tu tolle lapillum... » contient quelques mots en cryptographie.( cf. J. Leclercq, dans Arch. d'hist. doctr. et litt. du M. A. , XIV (1943-45), 264, n.).

    F. 63-70v S. HILARIUS, « De martyrio Machabeorum » (ms. P. de Peiper, C. S. E. L. , XXIII, 240-254) ; cf. Bibl. hag. lat ., n° 5112 et suppl.

    F. 70v-74 [CYPRIANUS GALLUS] « Opusculum Tertuliani de excidio Sodome et Ninive » (ms. P. de Peiper, op. cit ., 212-220) ;

    F. 74-76 [De Iona propheta] ( ibid ., 220-226, publié sous le nom de Tertullien dans P. L. , II, 1166-1172).

    F. 76-76v [AUSONIUS] « Techopegnii testus », c. 3, 4 jusqu'à : «... quippe et rediculis data gloria ni prohibet... » et 5 (ms. O. de Schenkl, M. G., Auct. ant ., V 2 , 133-134).

    F. 76v-78v Dialogue didactique sur les règles grammaticales : « De questiunculis nominum. Quod sunt differentiae principales in nomine... — ... colo, colui » ; cf. Thurot, dans Not. et extr ., XXII 2 (1868), 11. — Addition XI e s.

    F. 79-85v [S. PAULINUS NOLENSIS] « De Niceta episcopum [ sic ] de Dacia » [Carmen XVII] (ms. π de Hartel, C. S. E. L. , XXX, 81-90, cf. p. XXXI) ;

    F. 85v-87 « Versus de Psalmo CXXXVI id est de fluminibus Babylonis » [Carmen IX] ( ibid ., 21-23) ;

    F. 87 [Carmen VII, 1-7] « Beatus ille qui procul vitam suam... » ( ibid ., 18-19).

    F. 87v Neuf vers sur l'Assomption de la Vierge : « Scande celi templum virgo... ». — [Versus Scottorum, Problema arithm. I, solutio II] « Bis duo nam nivei presunt et quinque nigelli... » » (Ms. P 5 de Strecker, M. G., Poet. lat ., IV, 1120).

    F. 88-89 Dialogue didactique sur les règles de grammaire : « Interrogationes de nomine. ??? Quare Donatus grammaticus non per longitudine... — ... id est indivise » ; cf. Thurot, dans Not. et extr ., XXII 2 (1868), 11. — Additions XI e s.

    F. 89v-96 [PSEUDO-CATO, Disticha] « Incipit praefati [ sic ] in libro Catonis », avec notes marginales et interlinéaires (Baehrens, op. cit ., III, 214-235) ; ms. S. de Bonnet, dans Rev. de philol ., VII (1883), 24 ; cf. Boas, dans Rheinisches Museum , LXVII (1912), 73-88, LXXXI (1932), 181.

    F. 96-96v [Epitaphium Vitalis mimi] « Epitafium filii Catonis » (ms. P. de Riese, op. cit ., n° 487 a ).

    F. 96v-103 [S. MARTINUS DUMIENSIS] « Formula vite honeste » ( P. L. , LXXII, 21-28, et Seneca, édit. Haase, 66-73, suppl.) ; cf. Bickel, dans Rheinisches Museum , LX (1905), 514.

    F. 103-105 [PSEUDO-CAECILIUS BALBUS] « Incipiunt sententiae phylosophorum. Definitio Ciceronis. Nullae sunt occultiores insidiae... — ... in famam migrat » (Woelfflin, Caecilii Balbi de Nugis philosophorum quae supersunt..., Bâle (1855), 37-43) ; cf. Hellman, Sedulius Scottus , 98 ; A. Auer, dans Beiträge zur Gesch. Ph. Mittel ., XXVII 1 2 (1928), 85-86.

    F. 105-105v « Praecepta Pythagorae. Fugienda sunt omnibus modis... — ... a cunctis rebus intemperantia » ; « Idem dixit. Amicorum omnia esse communia... — ... proximos facit » ; « Enigmata quae Aristotiles [ sic ] posuit. Staturam ne transilias... — ... se otio relinquendos » [S. HIERONYMUS, Contra Rufinum, l. III, § 39, extr.] ( P. L. , XXIII, 507-508 ; V. Rose, Aristotelis fragmenta , Teubner (1886), 160) ; cf. Birkenmajer, Classement des ouvrages attribués à Aristote (1932), 16.

    F. 105v Sentences morales : « Severitas judiciorum patrona est disciplinae... — ... Melior est ergo mors quam vita amara et quies aeterna quam langor perseverans. »

    F. 105v-106 « De homines [ sic ]. Homines sunt rationem cladentes... — ...terras incolunt » ; « De angelis. Angeli ab ominibus plurimum differunt... — ... super astra volatu » ; « Demones sunt. Demones sunt genere animalia... — ... errore participes », textes à rapprocher de s. Isidore de Séville, Differentiarum liber II, c. 14 ( P. L. , LXXXIII, 76-77).

    F. 106-107v [Disputatio Pippini cum Albino Scholastico] « Quid est littera ?-Custos hystoriae... — ... et bis se unius horae » (Daly et Suchier, Altercatio Hadriani Augusti et Epicteti philosophi , Urbana (1939), 137-140).

    F. 107v-108 [AUSONIUS] « De signis et mensibus XII » (ms. C. de Schlenkl, M. G., Auct. Ant ., V 2 , 13) cf. R. Peiper, Die hs. Ueberlieferung des Ausonius (1879), 283, 315-337.

    F. 108 Définitions de termes s'appliquant à des poids, mesures ou monnaies : « Calculus est ciceris grana II° IIII a pars oboli... ».

    F. 108v [BOETHIUS, Consolatio philosophiae, l. II, c. 5] ( C. S. E. L. , LXVII, 35-36). « Felix nimium... ».

    Voir t. III, 404.

    F. 1v. Fragment du censier de Dolaison en Velay (L. Carolus Barré, dans Recueil de travaux offerts à M. Clovis Brunel , I, 1955, 205-242).

    F. 54-55. Cf. Clavis Patrum latinorum , n° 1432.

    F. 63-70v. L'attribution à S. HILARIUS ARELATENSIS est douteuse d'après Stegmüller, Repertorium biblicum , n° 3533.

    F. 87v. [MARTIANUS CAPELLA,] De Nuptiis Mercurii et Philologiae, II, 122-123. « Scande celi... » (éd. Leipzig, 1866, 34-35).

    F. 106. « Demones sunt genere animalia » [APUL. Socr. XIII].

Texte du manuscrit

Source des données : Manuscripta medica

Serenus : Préceptes médicaux [latin].

  • Œuvre associée : Serenus : Préceptes médicaux
  • Auteur du texte : Serenus
  • Incipit : Oratio auctoris. Phoebe salutiferum quod pangimus...
  • Explicit : ... ... Apponisque super pellit medicina dolorem. Explicit liber Quinti Sereni.

Intervenants

Sujets et thèmes

Source des données : BnF Archives et manuscrits

  • Aeneas primo Lybiae depellitur oris//...

    f. 59

    Amicorum omnia esse communia et amicum se ipsum esse alterum...

    f. 105

    Angeli ab hominibus plurimum differunt, scilicet locis sublimitate...

    f. 105v

    Bene me acceptum lectionem litterarum tuarum profiteor...

    f. 51

    Calculus est ciceris grana secundo quarta pars oboli//...

    f. 108

    Credo tibi, Paule, Nurtia testis aderit...

    f. 50v

    Dabant autem alapas Deo manibus incestis//...

    f. 56

    Daemones sunt genere animalia, animo passiva, mente rationabilia...

    f. 106

    De his quibus mihi scripsisti non licet arundine et atramento eloqui...

    f. 51v

    Felix nimium prior aetas // Contempta fidelibus arvis//...

    f. 108v

    Fugienda sunt omnibus modis et abscidenda igni ac ferro totoque artificio separanda...

    f. 105

    H et altera consonans // Vir humilis maesto caelum conscendit ab hoste...

    f. 62v

    Habe, mi Paule carissime, putasne me contristari et minus luctuosum esse...

    f. 52

    Habe, mi Paule carissime. Si mihi nominique meo vir tantus...

    f. 52v

    Hic data Vergilio requies qui carmina dulci //...

    f. 58

    Homines sunt rationem cladentes [ sic ], orationem pollentes, immortalibus animis...

    f. 105v

    Judicii signum, tellus sudore madescet//...

    f. 55v

    Licet non ignorem Caesarem non rerum admirandarum, si quando deficient, amatorem...

    f. 51v

    Litteras tuas heri accepi, ad quos rescribere statim potui...

    f. 51

    Nimio tuo successu angimur quidem, quo te remotum res faciunt, si indigna...

    f. 51v

    Nullae sunt occultiores insidiae quam hae quae latent in simulatione officii...

    f. 103

    O alma Trinitas, deitas et individua //...

    f. 49

    Obsecro te, angelice spiritus, cui ego ad providendum commissus sum...

    f. 3

    Quaedam volumina ordinavi et divisionibus suis statum eis dedi...

    f. 53

    Quare Donatus grammaticus non per longitudinem...

    f. 88

    Qui latas vario vestivit gramine terras // ...

    f. 62

    Quid est littera ? Custos historiae. Quid est verbum ? Proditor animi. Quis generat verba ? Lingua...

    f. 106

    Quid faciat laetas segetes, quo sidera servet // ...

    f. 58v

    Quot sunt differentiae principales in nomine ?...

    f. 76v

    Quotienscumque litteras tuas audio, praesentiam tuam cogito...

    f. 53

    Quotienscumque tibi scribo et nomen meum subsecundo...

    f. 52v

    Scande caeli templa virgo digna tanto foedere //...

    f. 87v

    Scio te non tantum tui causa commonitum litteris quas ad te de editione...

    f. 53

    Severitas judiciorum patrona est disciplinae, amica est rerum humanarum...

    f. 105v

    Si Deus est animus, nobis ut carmina dicunt // Hic tibi praecipue...

    f. 90

    Staturam ne transilias, id est ne praetergrediaris justitiam...

    f. 105

    Ange gardien -- Prières
    APULEIUS (Lucius Apuleius Madaurensis) -- De Deo Socratis. Excerpta
    ARISTOTELES -- Aenigmata
    AUSONIUS (Decimus Magnus Ausonius) -- Ecloga de signis et mensibus duodecim
    AUSONIUS (Decimus Magnus Ausonius) -- Technopaegnion (excerpta)
    BIBLIA SACRA -- Apocrypha Veteris Testamenti Carmen Sibyllae Erythraeae
    BIBLIA SACRA -- Apocrypha Veteris Testamenti Oracula sibyllina
    BIBLIA SACRA -- Apocrypha Novi Testamenti Epistolae Pauli et Senecae
    BOETIUS -- Consolatio Philosophiae (excerpta)
    CAECILIUS BALBUS -- Sententiae philosophorum
    CARMEN AD QUEMDAM SENATOREM
    CARMEN DE IONA
    CARMEN DE SODOMA
    CARMINA DUODECIM SAPIENTIUM
    CATO (Pseudo-) -- Disticha Catonis
    Cens -- Notes sur le paiement des cens
    COLBERT (Jean-Baptiste) -- Possesseur
    Cryptogrammes
    CYPRIANUS CARTHAGINENSIS ep. (s.) -- Carmen ad quemdam senatorem
    DISPUTATIO PIPPINI CUM ALBINO SCHOLASTICO
    DOLAISON-EN-VELAY -- Censier (fragment)
    Écriture -- française (IX e s.), école de Lyon
    Épitaphes
    Grammaire -- Notes et extraits
    Grammaire -- Questions
    HIERONYMUS (s.) -- Adversus libros Rufini liber tertius (excerptum)
    HILARIUS, poeta -- De Martyrio Macchabaeorum
    JULIANUS -- De Die natali
    MARTIANUS CAPELLA -- Extraits
    MARTINUS BRACARENSIS ep. (s.) -- Formula honestae vitae
    Monnaie -- Définitions de termes
    Morale -- Notes ou sentences
    Notation musicale -- Notation aquitaine
    OVIDIUS (Publius Ovidius Naso) -- Tetrasticon carmen in Aeneidem
    OVIDIUS (Publius Ovidius Naso) -- Argumentum Georgicorum
    Palimpsestes
    PARAY-LE-MONIAL (abbaye de), dioc. d'Autun -- Possesseur
    PAULINUS NOLENSIS (s.) -- Carmina
    PHOCAS -- Carmen de Vergilio
    PLATO -- Poemata
    Poids et mesures -- Notes
    PROSPER AQUITANUS (s.) -- Epigrammata e sententiis s. Augustini
    PROSPER AQUITANUS (s.) -- Epigrammata e sententiis s. Augustini. Excerpta
    PYTHAGORAS -- Extraits à lui attribués par le ms. : Praecepta
    QUINTUS SERENUS -- Liber medicinalis
    RELIURE -- Reliures XVIII e s. aux armes et chiffre royaux
    Sages -- Douze Sages. Carmina duodecim Sapientium
    TERTULLIANUS (Quintus Septimius Florens Tertullianus) -- Carmen de Iona
    TERTULLIANUS (Quintus Septimius Florens Tertullianus) -- Carmen de Sodoma
    TIBERIANUS -- Poemata
    Vers anonymes latins -- Recueils
    VERSUS SCOTTORUM
    VIRGILIUS (P. Virgilius Maro) -- Epitaphia
    VITALIS -- Epitaphium

Sources des données