Paris. Bibliothèque nationale de France, Département des manuscrits, Latin 5927

Référentiel d'autorité Biblissima : https://data.biblissima.fr/entity/Q64854

  • Titre attesté :
    • Ademarus Cabannensis, Chronicon (sive Historiae). — Conventio inter Guillelmum Aquitanorum comitem et Hugonem Chiliarchum. — Einhardus, Vita Karoli Magni.
  • Autre forme de la cote :
    • Département des manuscrits, Latin, 5927
    • Paris. Bibliothèque nationale de France, Département des manuscrits, Latin 5927
    • Paris. BnF, Latin 5927
  • Conservé à : Paris. Bibliothèque nationale de France, Département des manuscrits
  • Date de fabrication :
  • Lieu de fabrication :
  • Écriture :
    • Ecriture : minuscule caroline de plusieurs mains.
  • Décoration :
    • Décoration : p. 157 : Louis le Pieux
      p. 280 : Charlemagne.
      p. 165 : Hieme (11 lignes)
      p. 283 : Gens (4 lignes)
      p. 5 : Principium (4 lignes) ; p. 93 : Primo (4 lignes) ; p. 196 : Ante (2 lignes).
  • Support : Parchemin.
  • Composition :
    • 151 ff. (paginés 1-302), précédés et suivis de deux gardes en papier.
  • Dimensions :
    • 330 x 230 mm (justif. 245 x 140 mm).
  • Aspects codicologiques :
    • 19 cahiers s’ouvrant sur le côté poil, généralement des quaternions sauf les cahiers : 1 (p. 1-20, un quinion), 3 (p. 37-56, un quinion), 7 (p. 105-122, un quaternion auquel on a ajouté un feuillet, p. 121-122), 10 (p. 155-166, un ternion), 14 (p. 215-226, un ternion). Signature des cahiers en lettres dans la marge inférieure de la première page des cahiers 1-19 (signés d-y) ; le dernier cahier à une signature a registro (yi, yii, yiii, yiiii). Le ms. est paginé en chiffres arabes (1-302) principalement sur le recto de chaque feuillet.
  • Réglure :
    • Réglure à la pointe sèche sur le côté poil, Rand « new style » (Muzerelle 2-2/0/1-1-1B/J) ; 23 longues lignes.
  • Reliure :
    • Reliure de conservation réalisée en *** : ais de carton couverts de veau brun : dos à quatre nerf.
  • Estampille :
    • Aux p. 1 et 302, estampille de la « Bibliotheca regia » identique au modèle Josserand-Bruno n° 5 (avant 1735).

Collection IIIF

Manifestes IIIF dans cette collection

Type de numérisation non spécifié

Numérisation intégrale

Présentation du contenu

Source des données : BnF Archives et manuscrits

  • P. 1-5, 5-262 : Ademarus Cabannensis, Chronicon (sive Historiae), cum capitulis ; inc. « Principium regni Francorum eorum que originem… », expl. « … lugens principem suum » (ms. 1 de l’édition G. Waitz, Hannover, 1841, MGH SS IV, p. 106-148 ; éd. P. Bourgain, Turnhout, 1999, CCCM 129).
    P. 263-265 : Diploma Karoli regis de Castro Fronciaco ecclesiae Engolismensi confirmato ; inc. « Domnus rex Karolus de Castro Fronciaco ad Egolismam revertitur… », expl. « …in anno XIII regni Karoli gloriosissimi regis, actum in Etalesina [sic] civitate in Dei nomine amen ».
    P. 265-280 : Conventio inter Guillelmum Aquitanorum comitem et Hugonem Chiliarchum ; inc. « Aquitanorum comes vocitatus Guillelmus conventum habuit… », expl. « …uno anno antequam moreretur » (éd. J. Martindale, dans The English Historical Review, 84, 1969, p. 528-533, puis nouvelle édition dans Id., Status, Authority and Regional Power: Aquitaine and France, 9th to 12th Centuries, Aldershot, 1997 ; éd. Y. Chauvin, G. Pon, G.T. Beech, Le « Conventum » (vers 1030). Un précurseur aquitain des premières épopées, Genève, 1995).
    P. 280-302 : Einhardus, Vita Karoli Magni, cap. 1-17, cum prologo ; inc. prol. « Vitam et conversationem et ex parte non modica… »; inc. text. (p. 283) « Gens Mero[v]ingorum, de qua Franci reges sibi creare… », expl. « …videri possunt basilica/ » (éd. O. Holder-Egger, Hannover – Leipzig, 1911, MGH SS rer. Germ. 25, p. 1-20, ms. A3a de l’édition ; son apographe est le ms. Latin 5926).

Textes du manuscrit

Source des données : Mandragore

Enluminures et décors

Intervenants

Anciens possesseurs

Anciennement dans

Historique de la conservation

Source des données : BnF Archives et manuscrits

  • Le ms. semble avoir été copié en Aquitaine ou dans le Limousin, peut-être dans le scriptorium de Saint-Martial de Limoges, vers la fin du XIe siècle. La première partie originaire (trois cahiers, d’après la signature) a été arrachée probablement à l’époque moderne (XVIe siècle ?), elle est aujourd’hui conservée dans le ms. Latin 3796, f. 8-27.
    Le ms. a appartenu à Pierre Pithou (1539-1596), comme l’atteste sa note de possession à la p. 1.
    Ensuite, il a appartenu à Jacques-Auguste de Thou (1553-1617, cf. sa note de possession à la p. 1, mais aussi le catalogue de sa collection, le ms. Dupuy 653, f. 12v, où le ms. est mentionné sous le n° 196 « Ademari Engolismensis Chronicon. Vita Karoli Magni per Eginhartum. Fol. » et la copie conservée chez la famille Rosanbo, item n° 799).
    Le ms. a appartenu à Jean-Baptiste Colbert (1619-1683), ancienne cote « Cod. Colb. 797 » (p. 1).
    Enfin, il entra dans la bibliothèque royale avec d’autres mss colbertins. Ancienne cote « Regius 4902.3 ».

Notes

Source des données : BnF Archives et manuscrits

  • Notes marginales d’une main cursive (du XIVe s. ou XIIIe s. ?).

Vie du livre

Sources des données