Paris. Bibliothèque nationale de France, Département des manuscrits, Latin 9734

Référentiel d'autorité Biblissima : https://data.biblissima.fr/entity/Q67367

  • Titre attesté :
    • Lectiones de sancto Martino Turonense, eius vita et miracula
  • Autre forme de la cote :
    • Département des manuscrits, Latin, 9734
    • Paris. Bibliothèque nationale de France, Département des manuscrits, Latin 9734
    • Paris. BnF, Latin 9734
  • Conservé à : Paris. Bibliothèque nationale de France, Département des manuscrits
  • Date de fabrication :
  • Lieu de fabrication :
  • Écriture :
    • Écriture minuscule caroline de trois mains : A (f. 1ra-22va), B (f. 22va-25rb) et C (f. 25va-94vb).
  • Décoration :
    • Initiales décorées à double filets, motifs géométriques et terminaisons à palmettes et rinceaux, dessinées à l’encre et colorées en bleu, rouge, vert : f. 1r Igitur (17 lignes), f. 4r Martinus (7 lignes), f. 22v Dum (8 lignes), f. 27r Dominis (6 lignes). Au f. 75r, initiale végétale (Est, 8 lignes) à l’encre repassée en rouge et laissée en réserve. Initiales de couleur à l’encre rouge, bleue, violette, verte et or, agrémentées par des palmettes, des filets et des boutons (f. 1-25). Initiales de couleur à l’encre rouge et bleue, ou à l’encre brune, rehaussées de rouge (f. 26-94).
      Une initiale non réalisée (f. 78v) ; plusieurs initiales découpées. Rubriques à l’encre rouge.
  • Support : Parchemin.
  • Composition :
    • 95 ff., précédés et suivis de trois gardes en papier.
  • Dimensions :
    • 325 x 225 mm (justif. 220 x 150 mm).
  • Aspects codicologiques :
    • 11 cahiers s’ouvrant sur le côté poil, organisés comme il suit : 1 (f. 1-8, un quaternion), 2 (f. 9-15, un quaternion manquant du troisième feuillet, avec lacune), 3 (f. 16-23, un quaternion), deux feuillets isolés (f. 24-25), 4-8 (f. 26-65, cinq quaternions), 9-11 (f. 66-95, trois quinions). Signature des cahiers en lettres majuscules à l’encre rouge sur la marge inférieure de la dernière page des cahiers 4-10 (signés A-G). Foliotation moderne en chiffres arabes sur la marge supérieure externe du recto.
    • France (Normandie)95 ff., précédés et suivis de trois gardes en papier325 x 225 mm (justif. 220 x 150 mm).
  • Réglure :
    • Réglure à la mine de plomb, partiellement effacée (Muzerelle 2-2-22/0/0/J) ; 30 lignes sur deux colonnes (f. 1-25). Réglure à la pointe sèche sur le côté poil (Muzerelle 2-2-3/0/2-3/JJ) ; 32 lignes sur deux colonnes (f. 26-95).
  • Reliure :
    • Reliure du XVIIIe siècle sur ais de carton couverts en maroquin rouge aux armes royales ; dos à cinq nerfs au chiffre royal, avec titre en lettres dorées : « Vie et Miracl. de s. Martin ». Contregardes et gardes en papier.
  • Estampille :
    • Sur le f. 1r et 94v, estampille de la « Bibliothèque Royale » proche du modèle Josserand-Bruno n° 15 (1735-1791), mais de 21 mm.

Collection IIIF

Manifestes IIIF dans cette collection

Type de numérisation non spécifié

Présentation du contenu

Source des données : BnF Archives et manuscrits

  • F. 1r-25r : Lectiones de sancto Martino : f. 1r-6v , lectiones I-XII, inc. « Igitur Martinus Sabarie Pannonia », expl. « anni quadringenti duodecim computantur » (Sulpicius Severus, Vita sancti Martini, BHL 5610) ; f. 7r-9v : Dominica infra octavas, lectiones I-VIII, inc. « Dum in vico quodam Martinus », expl. « pristinamque ei sanitatem sublato omni dolore restituit » (BHL 5610) ; f. 9r10v : lectiones IX-XII, mutilé à la fin, inc. « Sint lumbi vestri precincti et lucerne ardentes (Lc 12,35). Si istum domini sermonem secundum litteram velimus accipere », expl. « nec refrigescat nostra caritas nec aliqua » (Fulgentius, Sermo primus, 9-13, P. L. 65, 724-725) ; f. 11r-v : , lectiones II-III, mutilés au début, inc. « vita illius scripsimus nemo miretus », expl. « temptatum quidem illo Martinum periculo, sed probatum » (BHL 5610) ; f. 11v-14r : Die tercia in natale sancti Bricii ep. et conf., lectiones I-VIII, inc. « Quodam die dum in area beatus Martinus », expl. « magnificae sanctitatis, prestante Domino… » ; f. 14r-14v : lectiones VIII-XII, inc. « Homo quidam peregre proficiscens… (Mt 25,14). Lectio sanctii evangelii fratres karissimi sollicite considerare nos admonet », expl. « quod lucrum de acceptis reportet pensat » (Gregorius Magnus, Homilia IX, 1, P. L. 76, 1106-1107) ; f. 14v-15v : Die quarta, Lectiones I-III, inc. « Martinus cum casu quodam esset », expl. « maximum interfecit » (BHL 5610) ; f. 15v-16v : Die quinta, lectiones I-III, inc. « Constat autem etiam angelos », expl. « quid deinceps uspiam tale contigerit » (BHL 5610) ; f. 16v-17v : Die sexta, lectiones I-III, inc. « Clarus quidam nomine adolescens nobilissimus », expl. « ne quis forte existimet fabulosum » (BHL 5610) ; f. 17v-19r : Die VII, lectiones I-III, inc. « Cum olim audita fide beati viri vita atque virtutibus », expl. « sed quicumque crediderit » (BHL 5610) ; f. 19r : In octavis, lectiones I-VIII, inc. « Postaequam a me mane digressus es », expl. « possimus hystoriam explicare » (Sulpicius Severus, Epistula ad Aurelium, BHL 5612) ; f. 21v-22v : Lectiones IX-XII, inc. « Sint lumbi vestri precincti… (Lc 12,35). Inter ceteras virtutes quas », expl. « mentem carnalis voluptas non occupat » (Haymo Halberstatensis, Homilia X, P. L. 118, 785-787) ; f. 22v-24r : Lectiones I-VIII, inc. « Dum miraculorum sublimitate beatus Martinus », expl. « cum libuit abire permisit » (BHL 5610) ; f. 24r-25r : lectiones IX-XI, inc. « Sint lumbi vestri precincti… (Lc 12,35). Sancti evangelii fratres karissimi aperta est vobis lectio recitata », expl. « per iudicium manifestatur » (Gregorius Magnus, Homilia XIII, P. L. 76, 1123-1124), lectio XII, inc. « Anno sexagesimo quarto post transitum gloriosi domni Martini », expl. « silere nequivimus, adiuvante Domino… » (Gregorius Turonensis, De miraculis sancti Martini, cap. VI, P. L. 71, 919-920).
    F. 25v-26r : blancs.
    F. 26v-74r : Gregorius Turonensis, De virtutibus sancti Martini, inc. « Miracula que Dominus Deus noster per beatum Martinum », expl. « protinus morbo caruit » (BHL 5618 ; P. L. 71, 911-1008).
    F. 74r-78v : Miraculum apud Turones an. 903 factum, inc. « Novum Christi miraculum », expl. « veneretur et firmetur. Amen » (BHL 5656).
    F. 78v-80v : Gregorius Turonensis, Liber de gloria confessorum, cap. IV-XIII, inc. « Gatianum episcopum a Romanis episcopis », expl. « quem avaricia impellente finxerat, publicaret » (P. L. 71, 833-837).
    F. 80v : Oratio de sancto Martino, inc. « Omnipotens sempiterne Deus, fons et origo totius boni, qui in beato Martino », expl. « atque salutis augmentum. Per eundem… » (P. L. 71, 1009-1010).
    F. 81r-90r : Odo abbas, Sermo IV, inc. « Exigitis, Domini mei, divites inopem », expl. « divitiis superabundans abscondat » (P. L. 133, 729-749).
    F. 90r-91r : Odo abbas, Sermo V, inc. « Sacra hec hodierna solemnitas, fratres karissimi », expl. « ne ad exemplum bonorum factorum aliquid desit in nobis, praestante Domino… » (P. L. 133, 749-751).
    F. 91r-v : Oratio de sancto Martino, inc. « Deus omnipotens in cogitatione reputat effectum », expl. « in toto corde exquiruntur eum ».
    F. 91v-93r : De brevitate conductionum, inc. « Isaias dicit Ve michi quia tacui », expl. « sed virtus est bonum perficere ».
    F. 93r-v : Hildebertus Cenomanensis, Ieronimus in annalibus Hebreorum de quindecim signis quindecim dierum ante diem iudicii, inc. « Cognitio talis fiet finis generalis », expl. « et bene gaudebunt quia gaudia fine carebunt » (P. L. 171, 1286-1288).
    F. 93v-94v : Augustinus Hipponensis, Sermo de persecutione Christianorum, inc. « Frequenter diximus, fratres charissimi, quod semper », expl. « et vos ab omnibus insidiis diaboli liberare totos, cui est honor… » (P. L. 40, 1342-1344).
    F. 95r-v : blanc.

Textes du manuscrit

Source des données : Mandragore

Enluminures et décors

Ancien possesseur

Anciennement dans

Historique de la conservation

Source des données : BnF Archives et manuscrits

  • Le manuscrit est originaire d’une abbaye de Normandie : la décoration et l’écriture suggèrent une origine normande et le lectionnaire à douze leçons (f. 1-25) indique l’usage monastique. Ce volume a fait partie de la bibliothèque du chanoine Bernard Collot, principal du collège de Fortet de 1704 à 1735 (cf. sur le f. 1r, ex-libris de Collot : « Ms. de Mr. Colot », suivi par la cote ancienne « 66 »), qui a donné ses manuscrits à la Bibliothèque du roi en 1751 ; cf. le catalogue des manuscrits de Collot, Lat. 17173, au f. 245v : « XXX. In f. Codex membranaceus, quo continetur lectiones in ecclesia recitari solite diebus festis SS. Martini et Briccii, accedunt Gregorii Turonensis libri quatuor de virtutibus s. Martini. Subiectuntur : 1° Episcopi cuiusdem Traiectensis narratio de miraculo sancti Martini. 2° Excerpta e libro Gregorii Turonensis de gloria confessorum. 3° Oratio de sancto Martino. 4° Oddonis abbatis de adustione ecclesie sancti Martini. 5° Alius sermo de sancto Martino. 6° Capitula de brevitate et tarditate conductionum. 7° Hieronymus de quindecim signis quindecim dierum ante diem iudicii. 8° Denique eiusdem Hieronymi homilia de persecutione Christianorum. Is codex decimo tertio seculo videtur exaratus ».
    Sur le recto du deuxième feuillet de garde supérieure et sur le f. 1r, ancienne cote « Suppl. lat. 72 », reportée sur la contregarde supérieure, au crayon, « N° 72 ».

Vie du livre

Sources des données