Vatican. Biblioteca apostolica vaticana, Reg.lat.1151

Référentiel d'autorité Biblissima : https://data.biblissima.fr/entity/Q90631

Manifeste IIIF

Aspects codicologiques

  • Papier (filigranes: f. 1-148, Briquet 1725: Paris, 1464; f. 149-158, Briquet 1039: Troyes, 1464), XVe s. (f. 29 bis-148: a. 1464), II + 158 ff. (ancienne foliotation rognée au début — seul le f. 17 a conservé les chiffres anciens 69 — régulièrement visible du f. 53 au f. 158 = anciens 112 à 217 ; + 3 ff. blancs non numérotés après le f. 29, + f. 29 bis ; f. 28 v°-29 v°, 148 v°, 158 v° blancs), 193 x 144 mm.

    Recueil de trois parties anciennement réunies d’après l’ancienne foliotation qui montre que les 52 premiers feuillets ont disparu. 1) f. 1-29 ; 2) f. 29 bis-148 ; 3) f. 149-158.

    Abondantes gloses marginales aux f. 49 v°-57 v°, surtout f. 49 v°-51. Au f. II v° table du contenu de la main de Dom Anselme Le Michel († après 1647).

    (Source : Persée - DER-IRHT, XXI)

Présentation du contenu

Source des données : Persée - DER-IRHT, XXI

  • 2 f. 29 bis: ‹Iohannes Orcin ?›, Epistula ad «Gregorium Tuphirinum» (Gregorium Tiphernatem ? - éd. d’après ce manuscrit E. Pellegrin, op. cit. infra, p. 187).

    ~ f. 29 bis v°-30: Ps. Demosthenes (Petrvs Marcellvs ?), Oratio ad Alexandrum.

    inc.: «Nichil habet...».

    ~ f. 30 v°-38: Basilivs Magnvs, ‹Epistula de utilitate studii in libros gentilium› (transl. lat. Leonardi Bruni Aretini).

    ~ f. 38 v°: Gasparinvs Barzizivs, Epistula.

    inc.: «Cum ad te litteras meas dare constituissem...».

    ~ f. 38 v°-39: ‹Responsio ad epistulam praecedentem›.

    inc.: «Librum Basilii nostri perlegi...».

    ~ f. 39-41: Bernardvs Claraevallensis, Epistulae 158 et 159 ad Innocentium II papam de interfectione magistri Thomae prioris S. Victoris Parisiensis.

    f. 41-44 v°: Cicero, Somnium Scipionis.

    titre: «Somnium Scipionis».

    à la fin: «M.T. Ciceronis Liber ex libro de Re publica explicit. Et dicitur somnium Scipionis».

    f. 44 v°-46: Ps. Sallvstivs, Inuectiua in Ciceronem.

    titre: «Quam pulchra Inuectiua Salustii [sic] in Ciceronem».

    f. 46-49 v°: Ps. Cicero, Inuectiua in Sallustium.

    titre: «Inuectiua Ciceronis in Salustium [sic]».

    f. 49 v°-57 v°: Cicero, Paradoxa ad Brutum.

    titre: «Paradoxa Marci Tulii Ciceronis».

    (gloses) inc. f. 49 v° en marge: «Quę hic dicentur secundum stoicos et hoc secundum artem oratoriam disputabuntur. M.T.C. Ad Brutum paradoxorum liber incipit. Qui diuiditur etiam in prohemium et sex paradoxa cuius actor utilitas seu actoris intentio dicta (?) est priuata scilicet et publica...».

    — Animaduerti id est consideraui unde animaduerto...».

    ~ f. 57 v°-77: Lactantivs, Institutiones diuinae. (extrait: I, 1-16, 5).

    ~ f. 77 v°-98: Lactantivs, De ira Dei.

    f. 98 v°-114: Cicero, De amicitia.

    titre: «Marci Tullii Ciceronis de uera amicitia Liber Incipit».

    inc.: «Quintus Mutius augur Sceuola...».

    expl.: «... nihil amicitia prestabilius putetis».

    f. 114 v°-128 v°: Cicero, De senectute.

    titre: «M.T. Ciceronis de senectute Liber Incipit».

    f. 129-148: Leonardvs Brvnvs Aretinvs, Vita Ciceronis seu Cicero nouus.

Texte du manuscrit

Source des données : Bibale

Armoiries et marques

Vaticano (città del), BAV, Reg. lat. 1151 (cote d'Aexandre Petau)

  • Type de marque : Cote ancienne, numéro d'inventaire

Intervenants

Anciens possesseurs

Anciennement dans

Origine

  • Origine: 2 - française, parisienne ; écriture semi-cursive de la main de Jean Orcin, maître-ès-arts du Collège de Navarre en 1486, puis chanoine d’Orléans, qui signe à plusieurs reprises, deux fois avec la date 1464, f. 38 «Magni Basilii libellus explicit quem tenui exarauit ex stilo Johannes Orcin VI mensis septembris anni domini mil‹lesi›mi quadringentesimi LXIIII, etc.», f. 98: «... descriptus Parisius per me Johannem Orcin», f. 148: «Vita Ciceronis explicit pro qua sit interminabilis deo gratiarum actio. Hanc siquidem exarauit ad quem spectat Iohannes Orcin scolaris parisiensis tum eciam finiuit sub die VI Kal. octobris anni domini 1000mi 400mi 64ti». Au f. 114 distique de copiste:

    «Sorte superorum scriptor libri potiatur

    Morte reproborum raptor libri moriatur» (éd. H. Walther, Prouerbia, 5, 1967, n° 30085).

    (Source : Persée - DER-IRHT, XXI)

Historique de la conservation

Source des données : Persée - DER-IRHT, XXI

  • Possesseurs: 1-3 (?) -Jean Orcin (cf. Origine) il inserit son nom en lettres grecques aux f. 152 et 155: «Ιωαννης ορχιμ», et, probablement plus tard, son ex-libris avec une cote, f. 158: «Pro J. Orcin ma‹gistro› ar‹tistarum› Re‹galis› Col‹legii› Na‹uar›re Par‹isiensis›. EN. 133». peut-être le Collège de Navarre auquel Jean Orcin donna plusieurs manuscrits et un incunable conservés aujourd’hui à la Bibliothèque Mazarine ; Alexandre Petau (cote 1603 au dos de la reliure) ; reine Christine de Suède (cote 1997 au f. I v° et au dos de la reliure).

Notes

Source des données : Bibale

  • Pour le contenu, cf. Fohlen, Jeudy, Marucchi, Pellegrin et Riou, 1971, p. 184-185.

Source des données : Biblissima

  • E. Pellegrin, J. Fohlen, C. Jeudy, Y.-F. Riou, avec la coll. d'A. Marucchi, Les manuscrits classiques latins de la Bibliothèque Vaticane. Tome II, 1re partie. Fonds Patetta et Fonds de la Reine par E. Pellegrin, Paris, 1978, p. 151 (https://www.persee.fr/doc/dirht_0073-8212_1978_cat_21_21)

Bibliographie

    • A. Barriera, M. Tullii Ciceronis Cato Maior De senectute liber, Turin, Paravia, 1921, p. 43 (brève mention)
    • P. O. Kristeller, Iter italicum, 2, 1967, p. 407 (description partielle)
    • E. Pellegrin, Notes..., 1971, p. 183-187, pl. I-III = f. 29 bis, 148 et 158 (description complète)
    • R. Badali, Sui codici dei «Paradoxa» di Cicerone (Riv. cult. class. e med., 10, 1968, p. 53 n° 185), brève mention.

Vie du livre

Sources des données