Vatican. Biblioteca apostolica vaticana, Reg.lat.733

Référentiel d'autorité Biblissima : https://data.biblissima.fr/entity/Q90382

Manifeste IIIF

Aspects codicologiques

  • Parch. sauf f. 1-28 et 52-66 en papier, 70 ff. (précédemment numérotés 1-49, 54-55, 106-124). Recueil de neuf manuscrits, fragments et imprimés: 1) f. 1-28, imprimé daté de 1595; 2) f. 29-42 (ancienne foliotation de 1 à 14 en chiffres modernes), IXe-Xe s. ou Xe s., 310 x 230 mm ; 3) f. 43-48, XIe s., 310 x 220 mm; 4) f. 49, XIe s., 305 x 220 mm; 5) f. 50 (olim 54), XVe s., 290 x 215 mm ; 6) f. 51 (olim 55), XIIe s., 290 x 212 mm ; 7) f. 52 (olim 106), XVIe s., 280 x 170 mm ; 8) f. 53-66 (olim 107-120), imprimé, daté de Venise 1502; 9) f. 67-70 (olim 121-124), XVe s., 300 x 205 mm. Initiale enluminée à feuilles de lierre au f. 67.

    (Source : Persée - DER-IRHT, XXI)

Présentation du contenu

Source des données : Persée - DER-IRHT, XXI

  • 2 - f. 29 v°-42 v°: Optatianvs Porfyrivs, Carmina (cum Scholiis, ms. R de l’édition).

    titre: «PREFATIO PVBLILII OPTATIANI PORFYRII PANIGIRICVS DICTVS CONSTANTIN. IN AVGVSTI LAVDE INCIPIT FELICITER».

    inc.: «QUAE QVONDAM SVERAS PVLCHRO DECORATA LIBELLO...».

    comprend les pièces suivantes précédées ou suivies des Scholia correspondants:

    f. 30-37: Carm. I-III, V-IX, XX.

    f. 37 v°: Epistula Porfyrii (éd. Kluge, op. cit. infra, p. 37-39).

    f. 38: Epistula Constantini (éd. cit., p. 39-41).

    f. 38 v°-42 v°: Carm. X, XII, XXV (1-4), XV-XVI, XIII-XIV, XI.

    expl.: «... ROMVLEIS SERVIRE PIIS PATER INCLITE IVSSIS» (XI fin).

    (Scholia): «IN HAC PAGINA ACROSTICHIDIS HABET... CONSTANTINVS INVICTVS» (Scholia XI - éd. Kluge, op. cit. infra).

    3 - f. 43-43 v°: Priscianvs, Praeexercitamina (fragment).

    inc. mutilé: // de allocvtione. Allocutio est incitatio sermonis ad mores...» (IX, 27 début).

    expl.: «... dicenti quando dicimus quod inglorium est. PRISCIANI SOPHISTAE ARS PRAEEXERCITAMINVM SECVNDVM HERMOGENEM VEL LIBANIVM EXPLICIT» (éd. Keil, Gramm. lat., 3, Teubner, 1859, p. 437-440 ; R. Halm, Rhetores latini minores, Teubner, 1863, p. 557-560).

    f. 43 v°-45: Rvfinvs Antiochensis, Commentarius in metra Terentiana (ms. R de l’édition).

    titre: «COMMENTARIVM RVFINI V.C. GRAMMATICI ANTIOCHENSIS IN METRA TERENTIANA».

    expl.: «... Plinius Euantius sacerdos et Domatus [sic] Iuba» (éd. Keil, Gramm. lat., 6, Teubner, 1874, p. 554-565).

    f. 45 v°-46: Remivs Favinvs, Carmen de ponderibus (Anthol. lat. 486).

    titre: «VERSVS REMI FAVINI DE PONDERIBVS ET MENSVRIS».

    inc.: «Pondera Paeoniis ueterum memorata libellis...».

    expl. incomplet: «... Hȩ quoque dragmarum», les quatre mots suivants sont récrits sur grattage d’une main contemporaine: «simili tibi parte notetur» (v. 162 - éd. Ae. Baehrens, Poetae latini minores, 5, Teubner, 1883, p. 71-80).

    ~ f. 46 v°: ‹Calendarium festorum mobilium, a. 1055-1070›.

    ~ f. 47: croquis d’une sphère avec les signes du zodiaque, le cours de la lune, les planètes, etc., avec brèves légendes.

    ~ f. 47 v°-48 et 48 v°: Petosiris, Epistula ad Nechepsum regem (cum figura sphaerae vitae et mortis).

    ~ f. 48 v°: ‹Walahfridvs Strabo›, Carmen 89, 4: Versus de terminis quadragesimalibus.

    9 - f. 67 (olim 121): Valerivs Maximvs, Facta et dicta memorabilia (fragment).

    inc. mutilé: «// cessit. Multo fortius ille qui Cornelio Silla...» (IX, 15, 4).

    expl.: «... imminens iusto impendi suplicio [sic] coegit, Valerii Maximi liber IX explicit».

    f. 67-68 v° (olim 121-122 v°): Ivlivs Paris, Epitome de nominibus

    texte précédé de l'accessus court:

    inc.: «Decimus huius operis liber qui et ultimus...».

    expl.: «... epytoma representabat» (éd. J. Fohlen, op. cit. infra, p. 213).

    suivi d’une liste de capitula.

    (texte) expl.: «... Gaiam esse se dicerent. Gai Titi finit epytoma historiarum exemplorum et Romanorum».

    ~ f. 69-70 v° (olim 123-124 v°): ‹Compendium de dignitatibus, magistratibus et officiis Romanorum›.

    inc.: «Primo imperium Romanum reges habuere...».

    expl.: «... aut po. Ro. constituerant. Explicit predispositio in opere Valerii utilis et necessaria multum. Deo gratias» (cf. supra, Reg. lat. 604, f. 313 v°-316).

Armoiries et marques

Vatican, BAV, Reg. lat. 0733, f. 29 (mention du nom de Jean Brodeau)

Vatican, BAV, Reg. lat. 0733, f. 29v (ex-libris de Jean Brodeau)

Anciens possesseurs

Anciennement dans

Origine

  • Origine: probablement française.

    2 - écriture assez grosse et régulière. Selon E. Kluge, op. cit. infra, ce manuscrit est une copie du ms. Berlin, Staatsbibl. Preuss. Kulturbesitz, Phillipps 1815 (VIIIe-IXe s.).

    3 -peut-être de la région de la Loire, d’après les écritures, petites et assez régulières.

    9 - f. 67-68 v°, écriture cursive assez grosse, f. 69-70 v°, écriture régulière imitant l’écriture caroline du XIIe s. ; ce fragment a été détaché de la fin du ms. Berne, Burgerbibl. 67 dont le dernier feuillet a été refait au XVIe s. (cf. E. Pellegrin, op. cit. infra).

    (Source : Persée - DER-IRHT, XXI)

Historique de la conservation

Source des données : Persée - DER-IRHT, XXI

  • Possesseurs: 2 -l’humaniste Jean Brodeau, de Tours (vers 1500-1563) qui inscrit son nom au bas du f. 29: «Joannes Brodeus», en haut du f. 29 v°: «ex libris Jo. Brodei».

    1-9 (et 733 A) -peut-être Pierre Daniel qui semble avoir écrit de sa main le f. 21 du ms. 733 A et annoté les f. 22-39 du même manuscrit ; Paul Petau: cote R. 45 au f. 1 du ms. 733 A et devise grecque avec date: «1594» au bas du f. 7 du même manuscrit ; Alexandre Petau (correspond au n° 302 de son catalogue manuscrit: Leyde, Voss. lat. Q. 76, f. 46 v°, 47 v°, 82, 82 v°, etc.) ; Reine Christine de Suède (correspond au n° 1832 du catalogue de Montfaucon).

Notes

Source des données : Biblissima

  • E. Pellegrin, J. Fohlen, C. Jeudy, Y.-F. Riou, avec la coll. d'A. Marucchi, Les manuscrits classiques latins de la Bibliothèque Vaticane. Tome II, 1re partie. Fonds Patetta et Fonds de la Reine par E. Pellegrin, Paris, 1978, p. 101 (https://www.persee.fr/doc/dirht_0073-8212_1978_cat_21_21)
  • The history of a membrum disiectum of the Gesta Normannorum Ducum, now Vatican, Reg. Lat. 733 fol. 51 / Jos. M. M. Hermans ; Elisabeth M. C. van Houts, [S. L.] : [s. n.], 1981

Bibliographie

    • H. Keil, Gramm. lat., 6, Leipzig, Teubner, 1874, p. 550
    • G. Mazzini, Il codice Vaticano latino 3313 della Grammatica di Prisciano (Arch. lat. med. aev., 1, 1924, p. 214 et 215), brèves mentions
    • E. Kluge, P. Optatiani Porfyrii Carmina, Leipzig, Teubner, 1926, p. xii-xiv et p. xvii-xviii sous l’ancienne cote Reg. lat. 1832 (description partielle)
    • E. Pellegrin, Membra disiecta Floriacensia (Bibl. Éc. Ch., 117, 1959, p. 17 n. 4), brève mention
    • Les manuscrits de la Reine..., réédition..., 1964, p. 101 n° 1832
    • J. Fohlen, Notes..., 1971, p. 213.

Vie du livre

Sources des données