Paris. Bibliothèque nationale de France, Département des manuscrits, Latin 7337

Référentiel d'autorité Biblissima : https://data.biblissima.fr/entity/Q65833

  • Titre attesté :
    • 1.° Antonii de Monte Ulmi , medicinae Doctoris, liber de occultis et manifestis artium : ibi de astrologia judiciaria. — 2.° Magistri Arnaldi de Villanova brevis tractatus introductorius ad judicia astrologiae, quantùm pertinet ad Medicum, tam generaliter, quàm specialiter, secundùm quod tempus in eis est praeeligendum. — 3.° Anonymi tractatus de tempore pharmacandi. — 4.° Antonii de Monte Ulmi glossa super imagines duodecim signorum Hermetis. — 5.° Thebit , ben Corath, tractatus de imaginibus. — 6.° Caeci Aesculani tractatus super sphaeram. — 7.° Ptolemaei liber de imaginibus. — 8.° Experimentum naturale, verum et ineffabile ad expellendum inimicum de regno, civitate, castro, villa, domo, et de omni loco, ut volueris. — 9.° Imagines triplicitatum signorum. — 10.° Imagines duodecim signorum secundùm modernos. — 11.° Imagines medicinales duodecim signorum. — 12.° Imagines septem planetarum. — 13.° Imagines constellationum extra zodiacum. — 14.° Lunae dispositio in electionibus. — 15.° Libellus de diebus periculosis secundùm Arabes. — 16.° Hippocratis liber de prognosticationibus aegritudinum secundùm motum lunae : interprete Guillelmo de Morbercha , ordinis Praedicatorum et Archiepiscopo Corinthio. — 17.° Opusculum cujus titulus est : notabilia medicandi. — 18.° Arnaldi de Villanova quaestio de possibilitate et veritate imaginum astronomicarum. — 19.° Costa , ben Lucae, liber de physicis ligaturis : interprete Arnaldo de Villanova. — 20.° Arnaldi de Villanova opsculum de sigillis. — 21.° Anonymi liber de sculpturis lapidum, per observationem astronomicam. — 22.° Thebit , ben Corath, tractatus de proprietatibus quarumdam stellarum et convenientia earum cum lapidibus et herbis. — 23.° Petri de Abbano annulorum experimenta. — 24.° Anonymi liber electionum secretorum superiorum. — 25.° Leonis Tuschi , Imperatoriarum epistolarum interpretis, tractatus de somniis et oraculis : major pars desideratur. — 26.° Alberti Magni liber de insomniis : initium desideratur. — 27.° Auguria sternutamentorum. — 28.° Hippocratis liber de insomniis. — 29.° Galeni liber de somniis. — 30.° Pythagorae sphaera. — 31.° Apuleii sphaera. — 32.° Sphaera Satetici. — 33.° Libellus de auguriis. — 34.° Auguria per sternutationem. — 35.° Salomonis tabulae secundùm loca lunae. — 36.° Excerpta ex introductorio Rhasis. — 37.° Institutiones secretorum : authore anonymo.
  • Autre forme de la cote :
    • Paris, BnF, lat. 7337
    • BnF lat. 7337
    • Paris. Bibliothèque nationale de France, Département des manuscrits, Latin 7337
    • Paris. BnF, Latin 7337
  • Conservé à : Paris. Bibliothèque nationale de France, Département des manuscrits
  • Date de fabrication :
  • Lieu de fabrication :
  • Support : Papier.
  • Composition :
    • 240

Manifeste IIIF

Aspects codicologiques

  • Papier, 240 p., plusieurs mains, dont l’une, soignée, a copié les p. 1-119. Astrologie, magie astrale et médecine astrologique, sauf : Arnaud de Villeneuve, Libellus de improbatione maleficiorum (110a-114a) ; Costa ben Luca, De physicis ligaturis (trad. ici attribuée à Arnaud de Villeneuve) (114a-116a) ; Muḥammad ibn Sirin, Oneirocriticon (141a-164a) ; Liber de auguriis sternutamentorum (165a-170a) ; Hippocrate, De insomniis (170b-173b) ; Galien, De somniis (174a-174b) ; Liber de auguriis sternutamentorum (202, début du même texte qu’aux p. 165-170) ; «Si aliquis voluerit interficere aut capere inimicum suum Maurum vel Christianum… » (209) ; horologium (210) ; table pour calculer la position de la Lune dans les signes (211) ; De libro introductorii Rasis extracta (214-215) ; Liber vacce (221a-233b) ; Experimenta (233b-235b) ; Ibn al-Jazzār, De proprietatibus (235b-237a) ; fragment d’un traité de magie (237a-240b). Blancs : 178-179, 198-200, 217-220. Ce ms. est étroitement lié au Vatican, BAV, Vat. lat. 4085 (cf. Weill-Parot 2002, p. 602-605 et 894-895)

    (Source : Persée - DER-IRHT, LXXXIV)

Présentation du contenu

Source des données : Persée - DER-IRHT, LXXXIV

  • 1a-9b Antonius de Monte Ulmi, De occultis et manifestis [HMES, III, 604-609 ; TK, 717 ; Weill-Parot 2002, 603 et 611-616 ; Weill-Parot 2002a, 179 n. 35, 180 n. 37, 186 ; Weill-Parot 2002b, 762-766 ; Weill-Parot 2003, 551 n. 21, 553-555 n. 26-27 et 30-35, 558 n. 42 ; Boudet 2006, 401-403 n. 169-171 et 174 ; Federici Vescovini 2008, 211-218 ; éd. Weill-Parot 2012]

    9b-18a Arnaud de Villeneuve, Introductorium ad iudicia astrologie quantum pertinet ad medicinam [TK, 221 ; Aurigemma, 123 ; Dell’Anna, 51 ; Weill-Parot 2002, 603 et 621 n. 72]

    18b-19b «Tempus farmachandi eligere. Sciendum quod triplicitas aquea generaliter commendatur… » (trois chapitres) [TK, 1399]

    19b-25b «Precipuum Deum meum oro quamdiu est in medicina mea ut in cor meum — facies revolutionem sicut sit in nativitatibus. Explicit » [TK, 1082]

    26a-27b Antonius de Monte Ulmi, Glosa super imagines duodecim signorum Hermetis [HMES, III, 609 n. 15 ; TK, 481 ; Aurigemma, 123-124 ; TCEM, 98 ; Weill-Parot 2002, 603, 611 n. 44, 616-622 et 894 ; Weill-Parot 2002a, 179 n. 35 ; Weill-Parot 2002b, 766-769 ; éd. Weill-Parot 2003, p. 560-566 ; Boudet 2006, 401 n. 169 ; M. Oliveras, «El De imaginibus caelestibus de Ibn al-Ḥātim », Al-Qantara 30, 2009, p. 171-220, p. 173]

    27b-32a Thebit Bencora, De imaginibus [AAAS, 125 ; Carmody, 179 ; Aurigemma, 124 ; Weill-Parot 2002, 603 et 894]

    32b-41b Cecco d’Ascoli, comm. sur Sacrobosco, De sphera [HMES, II, 950 n. 1 et 950-965 ; TK, 1549 ; Dell’Anna, 28 ; Weill-Parot 2002, 402 n. 43 et 616 n. 62 ; N. Weill-Parot, «I demoni della Sfera : La “ nigromanzia” cosmologico-astrologica di Cecco d’Ascoli », in Cecco d’Ascoli : Cultura, scienza e politica nell’Italia del Trecento. Atti del convegno di studio svoltosi in occasione della XVII edizione del Premio internazionale Ascoli Piceno (Ascoli Piceno, Palazzo dei Capitani, 2-3 dicembre 2005), A. Rigon (ed.), Roma, 2007, p. 105-128 (p. 106 n. 3 et passim) ; Federici Vescovini 2008, 280 n. 11, 281, 292 et 310]

    41b-45a Ps.-Ptolémée, De imaginibus super facies signorum [Thorndike 1947, 258 ; TK, 1017 ; Aurigemma, 124 ; Weill-Parot 2002, 603 et 894 ; Weill-Parot 2003, 555 n. 37]

    45a-46b Antonius de Monte Ulmi (?), Experimentum naturale, verum et ineffabile ad expellandum inimicum de regno, civitate, castro, villa, domo et de omni loco ut volueris [HMES, II, 801-802; TK, 543 et 1057; Weill-Parot 2002, 605-611, 894 et éd. 897-900; Weill-Parot 2003, 550 n. 20 ; Boudet 2006, 405 n. 175]

    46b-47a Liber Zaelis de imaginibus (extrait : «Nomina angelorum planetarum. Nomina angelorum planetarum secundum Zaelem (corr. in Zazielem) in libro de ymaginibus sunt hec : Saturni, Chacir, Onach, Anafen… » [Weill-Parot 2002, 603 et 894]

    47a-47b «Figure sive imagines triplicitatum signorum. Ignee. Nota quod Aries, Leo et Sagittarius sculpti in lapidibus… » [Thorndike 1947, 259 ; TK, 933 ; Aurigemma, 124 ; Weill-Parot 2002, 894-895]

    47b-50b «Imagines siderum extra zodiacum. Artici circuli circumferentiam Caput Draconis sustinet… » (images des constellations) [Weill-Parot 2002, 604 et 895]

    50b-53a «Doctrina imaginum secundum modernos duodecim vultum coelestium. Signatum est super nos lumen vultus tui… » [Thorndike 1947, 259 ; TK, 1503 ; Aurigemma, 124 ; Weill-Parot 2002, 604 et 895]

    53a-53b «Duodecim signorum imagines medicinales. In principio huius tractatus est sciendum quod quemcumque astrologica impressio… » [TK, 712 ; Dell’Anna, 143 ; Weill-Parot 2002, 604 et 895]

    53b-54b «De imaginibus septem planetarum. Iovis ymago fit exeunte eo in Cancro… » [TK, 777 ; Aurigemma, 124 ; Weill-Parot 2002, 604 et 895]

    54b «Figure planetarum. Saturnus est homo senex, in manu dextera tenens falcem… » [Weill-Parot 2002, 895]

    55a-56b «De imaginibus constellationum extra zodiacum. Notandum est quod imagines que sequuntur sunt extra zodiacum… » [Weill-Parot 2002, 604 et 895]

    56b-57b «Lune dispositio in electionibus. Cum fuerit Luna cum Capite vel in Cauda in uno signo est dies cavenda in omnibus operibus… » [TK, 299 ; Dell’Anna, 143 ; Weill-Parot 2002, 604 n. 35 et 896]

    57b-58b «Luna in signis. In Ariete bonum est terras emere et eas arare… » (zodiologium) [éd. Svenberg 1963, 105-107]

    58b-60a Ps.-Aristote, De Luna [Weill-Parot 2002, 605 n. 35 et 896 ; Burnett 2008, 56]

    60a-75 «De aspectibus Lunae cum planetis per singula signa. Triplicitas (!) Lunae dextra a Saturno per signa. Aries : Bonum ad inquisitionem rerum a regibus et occursu regum… » (texte sur les aspects de la Lune avec chacune des planètes et dans chacun des signes, probablement basé sur Albumasar, De electionibus liber ou Flores de electionibus)

    75 «Sunt et alii dies in anno secundum Arabes nimis periculosi… » (58 jours néfastes) [HMES, I, 688 n. 4 ; Weill-Parot 2002, 605 n. 35 et 896]

    76-77 Gergis, De significatione septem planetarum in domibus (sous forme de table) [TK, 1512]

    78a-84b Astronomia Ypocratis (trad. Guillaume de Moerbeke) [HMES, II, 924 ; Thorndike 1960, 105 ; Kibre, 102 ; Weill-Parot 2002, 605 n. 35 et 896]

    84b-109b «Notabilia medicandi. Notandum quod cum ceperimus curare egrotantes oportet quod Luna sit in aspectu bonorum (?) — hoc nos enim ad veritatem diriget » (compilation de médecine astrologique) [TK, 950 ; Weill-Parot 2002, 605 n. 35 et 896 ; MMLB, 134]

    104 (ajout) Calcul du signe de naissance de l’individu (précédé de trois alphabets numériques, dont le second porte la mention «Archandrey »)

    109b (ajout) Calcul de la planète de naissance de l’individu (précédé d’un alphabet numérique) et quelques pronostics

    116b-119b Ps.-Arnaud de Villeneuve, De sigillis [Aurigemma, 124 ; Weill-Parot 2002, 481 n. 104 ; Weill-Parot 2004, 162 n. 23 ; Weill-Parot 2005, 271 n. 6 («fol. 16 ») ; Federici Vescovini 2005, 231 ; Federici Vescovini 2008, 436 n. 1]

    119b-120b (ajout) «Si vis invenire planetam alicuius hominis, computa nomen eius… (calcul de la planète de naissance, précédé d’un alphabet numérique) ; Si quis scire voluerit qua hora rem perdiderit… (calcul de l’heure planétaire) ; Hora Solis bona est, si quis perdiderit… (pronostics) ; (119b-120a) Si scire volueris quid agat absens amicus… (pronostics) ; (120a-120b) Si duo nomina coniugatorum vel contendentium… (calcul du vainqueur et du vaincu, avec tables) » [TK, 1472]

    121a-129a «De sculpturis lapidum per observationem astronomicam. Quod non in vita philosophorum largitio contulit — sciat sibi proficere » [Thorndike 1947, 265-266 ; TK, 1254 ; Aurigemma, 124]

    129b-130b Thebit Bencora, De proprietatibus quarundam stellarum [HMES, I, 664 n. 2 ; Thorndike 1947, 223 ; AAAS, 56 ; TCEM, 49]

    131a-138a Ps.-Pierre d’Abano, Annulorum experimenta [HMES ,II, 926; TK, 1103 ; Boudet 1997-1999, II, 93 n. 28 ; Weill-Parot 2002, 530 n. 226 ; Grévin/ Véronèse, 341 n. 122 ; J.-P. Boudet, «Démons familiers et anges gardiens dans la magie médiévale », in De Socrate à Tintin. Anges gardiens et démons familiers de l’Antiquité à nos jours, J.-P. Boudet, Ph. Faure, Ch. Renoux (éds), Rennes, 2011, p. 119-134 (p. 123 n. 18) ; éd. Boudet 2013, 270-286]

    138a-140b Hermès/ Enoch, Liber imaginum signorum [TK, 493 et 819 ; Aurigemma, 124 ; TCEM, 53 ; Dell’Anna, 143 ; Weill-Parot 2002, 168 n. 51 ; Weill-Parot 2005, 271 n. 7]

    175-177 (ajout) Cinq sphères de vie et de mort (cinq figures avec cinq alphabets numériques, seule la troisième est accompagnée d’instructions)

    181-197 «Cum divina providentia mundus constet ex 4 elementis, scilicet igne… (introduction sur les augures) (186) De utilitate planetarum. Cupientibus fructus planetarum primum scire oportet qualis sit ordo eorum… (188) Si quis natus fuerit die Saturni et hora sua fortis erit, dux, colerice — hora Iovis prospera ad quecumque agenda » [TK, 294]

    201-202 «De introitu gatti in foramina. Luna in Ariete aliquam prebet causam, in Tauro — in Piscibus. Finis » (collection de dix courts zodiologia) [TK, 835]

    203-205 «De horis. Si tibimet (?) in animo ad bella has horas — nigredine affectus, semperque iocundus » (six chapitres des Alchandreana : Proportiones competentes in astrorum industria, 27 ; Fragmenta Alchandreana, 4 ; Proportiones…, 56 et 17 ; Benedictum sit nomen domini…, 8 ; et Proportiones…, 19)

    206 «Aspectus Lune cum planetis singulis. Coniunctio cum Saturno : dies cavenda et nullum bonum est in ea… » (sous forme de table)

    207-208 «Incipiunt tabule Salomonis secundum loca Lune. Luna in Ariete gaudium et letitiam significat, in Tauro… » (collection de 14 courts zodiologia) [TK, 835]

    211-213 «Signorum alia mobilia, alia stabilia, alia mediocris (!) quecumque… »

    213 «Expositio nominum astrologorum. Alithifof, id est… »

    216 «De significatione tonitrui. Signo Arietis si tonuerit Luna crescente, annone habundantie significat — (Signo Piscium) si minuente, annum bonum futurum premonstrat » (tonitruale) [TK, 1504].

Textes du manuscrit

Source des données : Manuscripta medica

Anonyme : De tempore farmacandi [latin].

  • Œuvre associée : De tempore farmacandi
  • Feuillets : 18rb-19rb
  • Auteur du texte : Anonyme
  • Incipit : Sciendum quod triplicitas aquea generaliter...
  • Explicit : ... perderit ei.

Anonyme : Notae de luna [latin].

  • Œuvre associée : Notae de luna
  • Feuillets : 84rb-87ra
  • Auteur du texte : Anonyme
  • Incipit : Notandum quod cum ceperimus curare egrotantes oportet quod luna sit...
  • Explicit : ... et putredine *.

Anonyme : Unde cognoscitur aegritudo longa vel brevis [latin].

Hippocrate (0460-0377 av. J.-C.) : De insomniis [latin].

Hippocrate (0460-0377 av. J.-C.) : De medicorum astrologia‏ [latin].

  • Œuvre associée : De medicorum astrologia
  • Feuillets : 78ra-84rb
  • Auteur du texte : Hippocrate (0460-0377 av. J.-C.)
  • Incipit : Liber Hypocratis de pronosticationibus egritudinum secundum motum lune traductus a domino fratre de Morbetcha archiepiscopo corintino ordinis predicatorum. Sapientissimus et omnium medicorum pertissimus ypocras ait : cuiusmodi medicus est qui astrologiam ignorat...
  • Explicit : ... dabit cum labore et difficultate. Finis.

Qusṭā ibn Lūqā (0820?-0912?) : De physicis ligaturis [latin].

  • Œuvre associée : De physicis ligaturis
  • Feuillets : 114ra-116r
  • Auteur du texte : Qusṭā ibn Lūqā (0820?-0912?)
  • Incipit : Quesivisti fili carissime de incantatione decolli suspensione...
  • Explicit : ... foco non intenditur. Explicit Coste ben Luce de phisicis ligaturis translatus per magistrum Arnaldum de Villanova de greco in latinum in civitate Bardione

Anciens possesseurs

Anciennement dans

Origine

Historique de la conservation

Source des données : BnF Archives et manuscrits

  • Colbertinus

Source des données : Persée - DER-IRHT, LXXXIV

  • Colbert

Notes

Source des données : Biblissima

  • D. Juste, Catalogus Codicum Astrologorum Latinorum. II. Les manuscrits astrologiques latins conservés à la Bibliothèque nationale de France à Paris (Documents, études et répertoires de l'Institut de Recherche et d'Histoire des Textes, 84), Paris, 2015, p. 113-117 (https://www.persee.fr/doc/dirht_0073-8212_2015_cat_84_1)

Source des données : Manuscripta medica

  • Colbertinus

Bibliographie

    • CCMB IV, p. 343
    • Thorndike 1949, p. 71-72
    • Arnaldi de Villanova opera medica omnia, VII. 1 : Epistola de reprobacione nigromantice ficcionis (De improbatione maleficiorum), S. Giralt (ed.), Barcelona, 2005, p. 206-208
    • Boudet 2013, p. 263-269 (notice complète)

Vie du livre

Sources des données