Paris. Bibliothèque nationale de France, Département des manuscrits, Latin 7328

Référentiel d'autorité Biblissima : https://data.biblissima.fr/entity/Q65825

Manifeste IIIF

Aspects codicologiques

  • Papier et parchemin en alternance, 95 f., une seule main soignée. Astrologie. Blancs : 57v, 95rb-95v (sauf quelques notes)

    (Source : Persée - DER-IRHT, LXXXIV)

Présentation du contenu

Source des données : BnF Archives et manuscrits

  • 1.° Guidonis Bonati de Forlivio tractatus de electionibus. — 2.° Idem de revolutionibus annorum mundi. — 3.° Recollectiones et proprietates septem planetarum : authore Reynhardo. — 4.° Guillelmi Angli, Massiliensis, liber in quo docetur cognoscere dispositionem urinae non visae ; et multa alia medicinalia secundùm astrologiam. — 5.° Capitula et introductiones diversorum judiciorum artis astronomiae, secundùm Zahelem et quamplurimos alios Doctores. — 6.° Alchindus de pluviis. — 7.° Zahelis septuaginta praecepta. — 8.° Messahallach epistola in rebus eclipsis lunae et solis, conjunctionibus planetarum ac revolutionibus annorum.

Source des données : Persée - DER-IRHT, LXXXIV

  • 1ra-57ra Guido Bonatti, Liber introductorius ad iudicia stellarum, III-IV («Cum post iudicia pre ceteris astronomie — Si autem volueris scire etatem capitanei… Si autem fuerit unus orientalis… » , fin abrupte, les f. 57rb-57v sont blancs, ainsi que les trois feuillets suivants qui ne sont pas numérotés) [HMES, II, 839]

    58ra-58vb Michel Scot, De noticia ordinum stellarum fixarum celi seu ymaginum 48 (extrait: «De stellis fixis et ymaginibus ex stellis fixis figuratis in firmamento scilicet in signis zodiacis. Philosophi quondam multis experimentis noverunt — et que fuit eorum officia libri qui dicitur angelica satis manifeste declarat, habent autem librum sapiens Salomon composuit, etc. ») [TK, 1041]

    58vb-67rb «Reynardus. De septem planetarum proprietatibus (titre ajouté par une autre main dans la marge supérieure). Dominus anni cum anno inter planetas levatur in signo Arietis die 14 intrante Martio — falsidica et debiliora et cetera. Expliciunt recollectiones et proprietates septem planetarum scripte per Reynhardum ad instantiam Johannis de Arimino pro tunc servientis in palacio sereniss duc Venetiarum. Deo laus» [Zinner, 8944; TK, 466 et 1384]

    67rb-69rb Guillaume l’Anglais, De urina non visa [HMES, II, 486 n. 5 ; D. Jacquart, «Médecine et astrologie à Paris dans la première moitié du XIVe siècle » , in Filosofia, Scienza e Astrologia nel Trecento europeo (Atti del ciclo di lezioni «Astrologia, scienza, filosofia e società nel Trecento europeo, Parma 5-6 ottobre 1990), G. Federici Vescovini, F. Barocelli (eds), Padova, 1992, p. 121-134 (p. 125 n. 19) ; Weill-Parot 2002, 711 n. 6 ; MMLB, 90]

    69rb-69va «Utrum aliquis periclitetur an non. Si vis scire de aliquo an periclitetur vel non, ipsius nomen divides per 9, deinde notam signi presentis quod tunc surgit… Questio de multis rebus simul. Si fiat questio de multis rebus simul domino hore dabis… ; (69rb-69va) Questio de morbo. ‹S›it igitur ascendens cum suo domino infirmi — allevat vel aggravat egritudinem »

    69va-70rb «Quando bonum est ire et stare secundum dominantem (?) horam a planetis. Homo non potest vice aliquam… In hora Saturni vade secure et pete quid vis — (hora Lune) ire ad bonum » [TK, 637]

    70rb «De significatione Lune secundum quod est locata in ymaginibus 12 signorum. Quotienscumque Luna fuerit in ymagine bone significationis, ut in corona vel in gallina — partem suam habet meliorem fortimam seu videtur habere etc. » [TK, 1312]

    70va-71vb «Deus eternus et omnipotens ut voluit ordinavit in celo mirabiliter 12 signa, scilicet Arietem, Taurum etc., ymagines 36, planetas 7 in speris suis que septem celi vocantur — et omnes eorum similitudo que Deus fecit. Nunc autem sufficiant que dicta sunt de illo etc. Amen. Explicit » [TK, 408]

    72ra-72rb «De dominio signorum super membra hominis. Aries habet ex corpore hominis totum caput tam intus… ; (72rb) De dominio planetarum in signis super membra hominis. Significatio planetarum in signis eorum — Luna femora etc. » [TK, 133 et 1503 ; Dell’Anna, 90 et 96]

    72rb-72va «Ut scias utrum nascens debeat esse dives vel pauper. Si cupis noscere divicias et paupertates futuras cuiuslibet nascentis, primo aspice quod signum ex 12 sit ascendens — illi nato semper fortuna ridebit etc.» (suivi d’un chapitre sur la définition de l’âme d’après diverses autorités, 72va-72vb)

    72vb-74va «Tractatus Iohannis Yspalensis. Volens scire naturam aeris in singulis annis, considera coniunctione vel oppositione Solis...; (73ra) Scire volens an in exordio anni vel in medio vel in fine pluvia... Nota quod septem sunt necessaria omni astrologo indagare... ; (73rb) Quamvis iudicium alicuius questionis comuni sermone astrologorum investigetur per 12 signa... Aries habet in se stellas sex fixas quarum due sunt in capite... [TK, 133]; (73vb) Cum autem quis conceptus vel natus fuerit sub aliquo signo de numero (?) 12 secundum aspectum stellarum fixarum in locis... [TK, 335]; Omnis velocis planete velox est significatio et tardi tarda... [TK, 1004]; (74rb) De testimoniis planetarum secundum Iohannem Yspalensem. Testimonia planetarum combustorum [TK, 1569] — Sol et Mercurius et Lune indifferentia, etc. » (compilation de chapitres issus au moins en partie de Ps.-Jean de Séville, Epitome totius astrologie; cette compilation diffère du Tractatus pluviarum et aeris mutationis) [TK, 1706 et 1708; Jenks, 162 ; Burnett 2008a, 222]

    74va «De infortuniis planetarum secundum alium. De infortuniis vero planetarum est ut — in quartis (?) masculinis »

    74va-76va «De virtutibus planetarum et debilitatibus secundum Zahelem. Si coniunguntur duo vel plures planete in uno signo corporaliter — nec laudatur in interrogationibus tunc » (extraits réarrangés de Zael, Introductorium)

    76va-77vb Zael, Quinquaginta precepta

    78ra-78vb Alkindi (?), Saturnus in Ariete sub radiis… (attr. Alkindi) [HMES, I, 647 n. 2 ; Bos/ Burnett, 458]

    78vb-79ra «Notandum secundum Ptholomeum in Centiloquio quod Sol est origo virtutis vitalis, Luna virtutis naturalis — si vero infortunate, attestatur super malum etc. »

    79ra-80rb Zael, Quinquaginta precepta

    80rb-80vb Zael, De interrogationibus, 96 («Hoc capitulum est ex libro Zahelis. Cum invitatus fueris ad convivium vel ad aliquam commestionem — et omnes res eius »)

    80vb-91vb «Duodecim signa sunt in celo similia membris corporis… ; (81ra) Cum interrogatus fueris quo die vel qua hora diei bonum sit emere — de predictis contrarium iudicabis etc. Explicit » (compilation d’interrogations en 73 chapitres s’ouvrant chaque fois sur la formule «Si interrogatus fueris (quo die vel qua hora)… » , correspond au moins en partie à Michel Scot, Liber introductorius)

    91vb-93ra Messahallah, Epistola de rebus eclipsium [AAAS, 32]

    93ra-94rb Zael, Liber temporum, 4-12 («Iste tractatus debet esse in fine libri electionum Zaelis. Cum interrogatus fueris de vita hominis — in dispositione regis si Deus voluerit et cetera. Amen. Explicit liber Zaelis de electionibus et cetera »)

    94rb-94va «Si fuerit dominus anni Saturnus significat divitias in terra et prelia camporum et discordiam — corruptum per loca » [TK, 1449]

    94va «Si interrogatus fueris de magno (?) itinere aut de planto aut de bello — habebit meliorem partem quam Luna etc. »

    94va-94vb «Nota quod Saturnus habet de hoc mundo totam terram et bestias grossas — (Luna) et habet colorem album »

    94vb-95ra «Nota. Rome dominatur Leo, Ianue Scorpius, Pisis Piscis, Sicilie Leo — Parme Thaurus, Papie Leo, Verone Thaurus, Mantue Virgo, Mutine Scorpio etc. Explicit » .

Texte du manuscrit

Source des données : Manuscripta medica

Guillaume l'Anglais : De urina non visa [latin].

  • Œuvre associée : De urina non visa
  • Auteur du texte : Guillaume l'Anglais
  • Incipit : Incipit liber magistri G. Anglici in quo docetur cognoscere dispositionem urine non vise. Ne vel ignorancie vel pocius invidie...
  • Explicit : ...et erat emoptoyca et ptisicus.

Intervenants

Ancien possesseur

Anciennement dans

Origine

  • Italie du nord (cf. liste des villes, f. 94vb-95ra) ; le texte des f. 58v-67r a été copié (ou composé ?) par un certain Reynhardus à la demande de Johannes de Arimino, alors au service des doges de Venise (cf. f. 67rb)

    (Source : Persée - DER-IRHT, LXXXIV)

Historique de la conservation

Source des données : Persée - DER-IRHT, LXXXIV

  • François II

Notes

Source des données : Biblissima

  • D. Juste, Catalogus Codicum Astrologorum Latinorum. II. Les manuscrits astrologiques latins conservés à la Bibliothèque nationale de France à Paris (Documents, études et répertoires de l'Institut de Recherche et d'Histoire des Textes, 84), Paris, 2015, p. 106-109 (https://www.persee.fr/doc/dirht_0073-8212_2015_cat_84_1)

Bibliographie

    • CCMB IV, p. 341
    • Delisle 1868-1881, I, p. 191
    • Moulinier-Brogi 2011, p. 229-230.

Vie du livre

Sources des données