Paris. Bibliothèque nationale de France, Département des manuscrits, Latin 3438

Référentiel d'autorité Biblissima : https://data.biblissima.fr/entity/Q118971

  • Titres attestés :
    • Chronicon.
    • Liber philosophiae primae.
    • Ricardus de Sancto Victore.
    • Sermones.
    • Summae auctoritatum contra haereticos.
  • Autre forme de la cote :
    • Département des manuscrits, Latin, 3438
    • Paris. Bibliothèque nationale de France, Département des manuscrits, Latin 3438
    • Paris. BnF, Latin 3438
  • Conservé à : Paris. Bibliothèque nationale de France, Département des manuscrits
  • Lieu de fabrication :
  • Support : Parchemin.
  • Composition :
    • Trois parties, réunies dès le début du XIV s. comme en témoignent les additions du XIV s., de la même main, dans la première et la dernière partie. 81 ff.
  • Format :
    • 200 × 133 mm.
  • Aspects codicologiques :
    • Le f. 36 est blanc ; au f. 36v, essais de plume du XVe et du XVIe s., parmi lesquels on relève la phrase suivante : « Off[icialis] Mirapp[icensis] (Mirepoix, Ariège) cappellano de Montecalvo » (XVe s.).Trois parties, réunies dès le début du XIVe s. comme en témoignent les additions du XIVe s., de la même main, dans la première et la dernière partie. 81 ff.200 × 133 mm.
  • Reliure :
    • Demi-reliure chagrin rouge, dos à filets dorés, au chiffre de Louis-Philippe. Titre au dos : « Johannis Gallensis [sic] summa collationum ».

Présentation du contenu

Source des données : BnF Archives et manuscrits

  • F. 1-3v Thèmes de sermons. Sermon incomplet du début sur le thème Reddite Caesari : « In Deu. Ego Dominus docens te utilia... — ... ut participes sue glorie effici mereamur, ipso prestante qui est benedictus in secula... » (1-1v), suivi de notes : « Magister dicitur major statu... » (1v-2) ; — pour s. Martin : « Vas auri solidum etc. Sciendum in primis quod sancti Dei aliquando comparantur celi luminaribus... Et secundum ista b. Martinus... » (2-3) ; — pour S. Jean Porte-latine : « Sicut tradit b. Augustinus, Deus dedit apostolis potestatatem [sic] super elementa... — ... pacitur [sic] inter lilia » (3v). Addition du XIVe s.

    F. 4-7 Sommes d'autorités contre les hérétiques vaudois et albigeois. [Summa auctoritatum contra haereticos] « Contra hereticos. De baptismo. Matth. III... — ... Quod Deus judicabit vivos et mortuos. Matth. XXV... Apoc. I-XXI » (4-4v) ; — [Summa contra haereticos et manichaeos] « Probatur quod Pater et Filius sunt una substantia, unus Deus. Joh. I°. In principio erat Verbum... — ... Probatur quod vera sit corporum resurreccio et eterna damnacio impiorum... Apoc. XI et testimonium suum » (C. Douais, La Somme des autorités à l'usage des prédicateurs méridionaux au XIIIe s., 34-41, édition, avec variantes, du texte correspondant aux ff.4v-5, d'après le ms. Latin 174 ; et 42-55, édition du texte correspondant aux ff. 5-6, d'après le ms. Latin 13152) (4v-6) ; — « Incipit compilatio auctoritatum de sacramento Ecclesie contra hereticos manicheos. Probatio quod Christus ante passionem suam... — ... In eodem. Opera enim illorum sequuntur. Explicit summa breviata contra manicheos, hereticos et palaginos [sic] et contra alios qui nituntur subvertere veritatem » (ibid., 56-66, d'après le ms. Latin 13152) (6-7) ; addition : « Nota etiam contra Valdenses qui dicunt justos viros inordinatos posse uti Ecclesie sacramentis... — ... conscientiam habere ad Deum et ad homines semper » (7).

    F. 7 Note sur s. Eulalie. « Heulalia incarcerata, flagellata, cruciata... — ... in celesti gloria in eternum » ; — thème de sermon pour s. Laurent : « Videbat Moyses quod rubus arderet... Istis verbis visionis antique... declarat b. Laurentii magnalia passionis... — ... In Gen. Ecce odor filii mei ». Addition du XIVe s.

    F. 7v Tableau symbolique des vertus et des vices : « Karitas... — ... Superbia », avec deux sentences métriques : « Poma carpendi confero dona. — Me querunt et ob hoc multi perierunt, sed jam non pereunt qui violenter eunt ».

    F. 8-14 Chronique illustrée, mutilée du début, allant de la création aux martyres de Pierre et Paul : « ... [C]aym agricola... Iste Enoch placens Deo translatus est in paradisum... — ... XIIII anno Neronis, passus eodem die qua et Petrus ».

    F. 14v-15 Thèmes de sermons, pour l'Annonciation : « Visitasti terram et inebriasti eam etc. In verbis istis de propheta David assumptis... » (14v-15) ; — en l'honneur de la Sainte-Croix : « Lignum vite est hiis qui abprehenderint [sic] eam. Prov. III. In verbis istis tria digna memoria... » (15).

    F. 15v-18v Traité sur l'arbre de Jessé, précédé d'un dessin (15v) : « Creaturarum dignissima et effectus nobilior cause prime... — ... qui est flos tocius dulcedinis, virga directionis et fructus eternitatis. Amen » (16-18v).

    F. 18v Début de sermon pour s. Jean : « Fecit medium fornacis... Quam Deus mirabilis est... — ... medium autem Jhesum » (18v). Additions du XIVe s.


    F. 19-35v Liber philosophiae primae. Compilation d'extraits de : ALBERTUS MAGNUS, In Metaph., l. I, tr. I, c. 1 à l. IV, tr. II, c. 3. L. I : « Incipit liber philosophie prime primus, qui totus est de stabilimento hujus scientie et principiorum, cujus primus tractatus est de stabilitione hujus sciencie et nobilitate. Capitulum primum : quod tres sunt sciencie theorice. Theoria veritatis que prime philosophie seu sapientie nomen vere meretur... — ... dignam gloria et honore » (19-23v) ; — L. II : « Incipit liber secundus methaphysice in quo agitur de summitate causarum in theoria veritatis. Capitulum primum : qualis theoria veritatis est uno modo facilis et alio modo difficilis. Cum jam habitum sit quod scientia veritatis... — ... principia essendi. Explicit liber secundus » (23v-26v) ; — L. III : « Incipit liber tertius methaphysice, qui est de questionibus communibus a principio querendis, et primo rationes ponuntur talis ordinis, secundo ipse questiones ponuntur per ordinem. Nobis ad quesitam scientiam... — ... principiantur ab ipsa » (26v-33) ; — [L. IV] : « Jam complevimus in precedentibus libris... — ... ad multa impossibilia deducuntur », semble inachevé (33-35v) ; dans les marges, références à la Metaphysica d'Albert le Grand : « Est autem... sumptum est de primo capitulo libri [Meta]phisicorum Alberti » (19) etc. Cf. B. Alberti Magni Opera, éd. Borgnet, VI, 1-222, passim.


    F. 37-81 [RICARDUS DE SANCTO VICTORE, In visionem Ezechielis] Prologue : « Multis divine Scripture... — ... nichil adjuvare. Explicit prologus » (P. L., CXCVI, 527-528) (37-37v) ; « Ecce de animalibus dicitur... — ... facies aquile » (ibid., 528-534) (37v-40v) ; « Compendiosa comprehensio eorum edificiorum que ad unam medietatem pertinent. Locuturus de Ezechielis edificio... — ... qui ministrant domui » (ibid., 534-601) (40v-80v) ; cf. Stegmüller, Repertorium biblicum, V, 111, n° 7337 ; le traité est suivi d'un schéma : « Descriptio seu divisio tocius terre promissionis » (81).

    F. 80v et 81v Thèmes de sermons. « Obsecro, Domine, mitte quem missurus es. Verba ista scripta sunt in Exo... — ... pastores populi », incomplet de la fin (80v) ; — thème de sermon en grande partie effacé (81v). Additions du XIVe s.

Textes du manuscrit

Source des données : Mandragore

Parties du manuscrit

BnF Archives et manuscrits

Enluminures et décors

Intervenants

Sujets et thèmes

Source des données : BnF Archives et manuscrits

  • Contra haereticos, de baptismo : Matth. III...

    f. 4

    Creaturarum dignissima et effectus nobilior causae primae...

    f. 16

    Cum jam habitum sit quod scientia veritatis...

    f. 23v

    Ecce de animalibus dicitur : Similitudo hominis...

    f. 37v

    Eulalia incarcerata, flagellata, cruciata...

    f. 7

    Incipit du lemme biblique

    Fecit medium fornacis... (Dan. III, 50)

    Incipit

    Quoniam Deus mirabilis est in sanctis suis...

    f. 18v

    Jam complevimus in praecedentibus libris de quibus causis...

    f. 33

    Incipit du lemme biblique

    Lignum vitae est his qui apprehenderint... (Prov. III, 18).

    Incipit

    In verbis istis tria digna memoria...

    f. 15

    Magister dicitur major statu qui habetur...

    f. 1v

    Me quaerunt et ob hoc multi perierunt//...

    f. 7v

    Nobis ad quaesitam scientiam accedere volentibus...

    f. 26v

    Nota etiam contra Valdenses qui dicunt justos viros inordinatos posse uti Ecclesiae sacramentis...

    f. 7

    Incipit du lemme biblique

    Obsecro, Domine, mitte quem missurus es... (Ex. IV, 13)

    Incipit

    Verba ista scripta sunt in Ex. Quattuor sunt homini non habita...

    f. 80v

    Poma carpendi confero dona...

    f. 7v

    Probatio quod Christus ante passionem suam dedit corpus suum...

    f. 6

    Probatur quod Pater et Filius sunt una substantia, unus Deus : Joh. I...

    f. 4v

    Sicut tradit beatus Augustinus, Deus dedit apostolis potestatem super elementa...

    f. 3v

    Theoria veritatis quae primae philosophiae seu sapientiae nomen vere meretur...

    f. 19

    Incipit du lemme biblique

    Vas auri solidum... (Eccli. L, 10)

    Incipit

    Sciendum in primis quod sancti Dei aliquando comparantur...

    f. 2

    Incipit du lemme biblique

    Videbat Moyses quod rubus arderet... (Ex. III, 2)

    Incipit

    Istis verbis visionis antiquae...

    f. 7

    Incipit du lemme biblique

    Visitasti terram et inebriasti eam... (Ps. LXIV, 10).

    Incipit

    In verbis istis de propheta David adsumptis...

    f. 14v

    ALBERTUS MAGNUS (s.), O.P. -- Compilatio : Liber philosophiae primae
    Arbre de Jessé -- Dessins
    Arbre de Jessé -- Traité sur l'arbre de Jessé
    « Auctoritates » -- Summa auctoritatum contra haereticos, manichaeos et Valdenses
    Cathares -- Summa auctoritatum contra haereticos manichaeos et valdenses
    Chroniques -- Chronique illustrée
    COLBERT (Jean-Baptiste) -- Possesseur
    DAVID, roi -- Médaillon (XIIIe s.)
    DÉCORATION -- Dessins à la plume en pleine page
    DÉCORATION -- Décoration française méridionale (XIIIe s.)
    DÉCORATION -- Encadrement de couleur bleu et rouge (XIIIe et XIVe s.)
    DÉCORATION -- Peintures (XIIIe s.)
    EULALIA (s.), m. Emeritae -- Note la concernant
    JESUS CHRISTUS -- Iconographie Scènes de la vie du Christ, médaillons (XIIIe s.)
    LIBER PHILOSOPHIAE PRIMAE
    RELIURE -- Reliures au chiffre de Louis-Philippe
    RICARDUS DE SANCTO VICTORE -- In visionem Ezechielis
    Sermones inter unius auctoris collectionem -- Sermones singuli
    Sermones inter unius auctoris collectionem -- De Sanctis et festis Crux (sancta)
    Sermones inter unius auctoris collectionem -- De Sanctis et festis Johannes evangelista ap.
    Sermones inter unius auctoris collectionem -- De Sanctis et festis Johannes ante Portam latinam
    Sermones inter unius auctoris collectionem -- De Sanctis et festis Laurentius, m. Romae
    Sermones inter unius auctoris collectionem -- De Sanctis et festis Annunciatio
    Sermones inter unius auctoris collectionem -- De Sanctis et festis Martinus Turonensis ep.
    Tableau -- des vices et des vertus
    Terre promise -- Schéma
    Vaudois. Artois -- Summa auctoritatum contra haereticos, manichaeos et valdenses
    Vertus -- Des vices et des vertus
    Vices -- Tableau des vices et des vertus

Vie du livre

Sources des données