Paris. Bibliothèque nationale de France, Département des manuscrits, Latin 5537

Référentiel d'autorité Biblissima : https://data.biblissima.fr/entity/Q64576

  • Titre attesté :
    • Epistolae et privilegia Romanorum pontificum ad usum Arelatensis ecclesiae.
  • Autre forme de la cote :
    • Paris. Bibliothèque nationale de France, Département des manuscrits, Latin 5537
    • Paris. BnF, Latin 5537
  • Conservé à : Paris. Bibliothèque nationale de France, Département des manuscrits
  • Langues : latin
  • Date de fabrication :
  • Lieu de fabrication :
  • Écriture :
    • Écriture minuscule caroline d’une main principale (f. Av-93r).
  • Décoration :
    • Une initiale de couleur marron et rouge, à terminaisons végétales : f. 3r Saluberrima (3 lignes), f. 101v Letos (4 lignes, non colorée) ; une initiale à entrelacs, tracée à l’encre brune et laissée en réserve : f. 98r O (3 lignes).
      Capitales à l’encre brune rehaussées de rouge. Rubriques en capitale à l’encre brune.
  • Support : Parchemin.
  • Composition :
    • 112 ff., numérotés A-C et 1-109, précédés et suivis par une garde en papier marbré et une garde en papier.
  • Dimensions :
    • 245 x 160 mm (justif. 167 x 87 mm).
  • Aspects codicologiques :
    • 14 cahiers s’ouvrant sur le côté poil, tous quaternions sauf les cahiers 12 (f. 86-97, un senion), 13 (f. 98-102, un ternion manquant du cinquième feuillet) et 14 (f. 103-109, un quaternion manquant du dernier feuillet). Le premier cahier est formé par les f. A-C et 1-5. Numérotation des cahiers originale en chiffres romains à l’encre brune au centre de la marge inférieure de la dernière page des cahiers 1-12 (numérotés I-XII). Foliotation à l’encre grise en chiffres arabes, au centre de la marge supérieure du recto.
    • France (Arles)112 ff., numérotés A-C et 1-109, précédés et suivis par une garde en papier marbré et une garde en papier245 x 160 mm (justif. 167 x 87 mm).
  • Réglure :
    • Piqûres visibles sur la marge supérieure, externe et inférieure. Réglure à la pointe sèche sur le côté poil (Muzerelle 2-2/0/2-2/J) ; 25 longues lignes.
  • Reliure :
    • Reliure sur ais de carton en chagrin rouge ; filets dorés ; dos à quatre nerfs au chiffre de Louis-Philippe (1830-1848) ; titre au dos en lettres dorées : « Romanorum pontificum et imperatorum Constitutiones etc. ». Contregardes en papier marbré ; gardes en papier marbré et en papier.
  • Estampille :
    • Aux f. Ar et 109v, estampille de la « Bibliotheca Regia » identique au modèle Jossernad-Bruno n° 5 (avant 1735).

Collection IIIF

Manifestes IIIF dans cette collection

Type de numérisation non spécifié

Présentation du contenu

Source des données : BnF Archives et manuscrits

  • F. Av-Cv : Capitula, inc. « Incipiunt capitula in libro auctoritatum sanctorum patrum nostrorum sedis apostolicae episcoporum piissimorumque Honorii et Theudosii Augustorum. I. De precepto Augustorum », expl. « Quod preceptum Pelagii pape item ad Sapaudum dirigatur episcopum. Expliciunt capitula ».
    F. 1r-3v : Honorius et Theodosius, Epistola ad Iulium prefectum Galliarum, inc. « Saluberrima magnificentiae tuae suggestione », expl. « tempus venire distulerint. Datum… ».
    F. 3v-5v : Zosimus, Epistola I ad episcopos Galliae, inc. « Placuit apostolicae sedi », expl. « requirat examen. Datum… » (P. L. 20, 642-645).
    F. 5v-6v : Leo I, Epistola XL ad episcopos per Arelatensem Galliae provinciam constitutos, inc. « Iusta et rationabilis causa gaudendi est », expl. « Deus vos incolumes custodiat, fratres charissimi. Datum II kal. Sept. Asterio et Protogene coss. » (P. L. 54, 814-815).
    F. 6v-7r : Leo I, Epistola XLII ad Ravennium Arelatensem episcopum, inc. « Circumspectum te volumus esse », expl. « ne ulterius hoc usurpet, expellas » (P. L. 54, 816-818).
    F. 7r-v : Leo I, Epistola XLI ad Ravennium Arelatensem episcopum, inc. « Provectionem dilectionis tuae », expl. « profectibus in Domino gloriari » (P. L. 54, 815-816).
    F. 7v-12v : Leo I, Epistola LXV seu preces missae ab universis episcopis Arelatensibus ad Leonem papam, inc. « Memores quantum honoris et reverentiae », expl. « per nosmetipsos actione fungemur » (P. L. 54, 879-883).
    F. 13r-14v : Leo I, Epistola LXVI ad episcopos Arelatenses, inc. « Lectis dilectionis vestrae litteris », expl. « presidenti Symmacho papa, Probo v. c. consule » (P. L. 54, 884-886).
    F. 14v-18r : Hylarius papa, Epistola XI, inc. « Sollicitis admodum nobis », expl. « Basilii viri clarissimi consulis » (P. L. 58, 28-32).
    F. 18r-19r : Leo I, Epistola LXVII ad Ravennium Arelatensem episcopum, inc. « Diu filios nostros Petronium presbyterum », expl. « et Avieno v. c. conss. » (P. L. 54, 886-887).
    F. 19r-20r : Hylarius papa, Epistola IX, inc. « Qualiter contra sedis apostolicae veniens constituta », expl. « Basilio viro clarissimo consule » (P. L. 58, 27).
    F. 20r-21r : Hylarius papa, Epistola X, inc. « Etsi meminerimus fraternitatem vestram », expl. « Deus vos incolumes custodiat, fratres carissimi » (P. L. 58, 27-28).
    F. 21r-24v : Zosimus, Epistola IV, inc. « Cum adversus statuta patrum venitur », expl. « nostrum requirat examen. Datum… » (P. L. 20, 661-665).
    F. 24v-25v : Zosimus, Epistola V, inc. « Multa contra veterem formam », expl. « auctoritate possideat. Datum… » (P. L. 20, 665-666).
    F. 25v-26v : Zosimus, Epistola VI, inc. « Mirati admodum sumus », expl. « de illicitis praesumptionibus ingemiscas. Datum… » (P. L. 20, 667-668).
    F. 26v-27v : Zosimus, Epistola VII, inc. « Quid de Proculi damnatione censuerim », expl. « licere cognoscas. Datum… » (P. L. 20, 668-669).
    F. 27v-28v : Zosimus, Epistola X, inc. « Cum et in praesenti cognoveris », expl. « sunt ordinati. Datum… » (P. L. 20, 673-674).
    F. 28v-29v : Zosimus, Epistola XI, inc. « Non miror Proculum in consueta adhuc fronte durare », expl. accipere sacerdotem. Datum… » (P. L. 20, 674-675).
    F. 29v-30r : Hylarius papa, Epistola VII ad Leontium, inc. « Miramur fraternitatem tuam », expl. « possitis agnoscere. Deus te incolumem… » (P. L. 58,24).
    F. 30r-34r : Hylarius papa, Epistola VIII, inc. « Quanquam notitiam dilectionis vestrae », expl. « deliberatione tractetur. Deus vos incolumes… » (P. L. 58, 24-27).
    F. 34r-v : Hylarius papa, Epistola V ad Leontium, inc. « Quantum reverentiae in spiritu Dei », expl. « nobis vota coniungat. Deus te incolomem… » (P. L. 58, 22).
    F. 34v-35v : Hylarius papa, Epistola VI ad Leontium, inc. « Dilectioni mee, que circa ecclesias Gallicanas », expl. « studeant obtinere. Deus te incolomem… » (P. L. 58, 23-24).
    F. 35v-36v : Hylarius papa, Epistola IX ad Leontium, inc. « Qualiter contra sedis apostolice », expl. « ad comprimendos conatus illicitos ordinemus. Deus te… » (P. L. 58, 27).
    F. 36v-37v : Gelasius papa, Epistola XII ad Aeonium Arelatensem episcopum, inc. « Inter difficultates varias copiam », expl. « semper ubique coniuncta. Deus te… » (P. L. 59, 60).
    F. 37v-38v : Symmachus papa, Epistola III ad Aeonium Arelatensem episcopum, inc. « Dilectionis tue litteras mandataque », expl. « adhibeatur consilio. Deus te… » (P. L. 62, 50-51).
    F. 38v-39v : Symmachus papa, Epistola I ad Aeonium Arelatensem episcopum, inc. « Movit equidem nos », expl. « deploratione sancire. Deus te… » (P. L. 62,49).
    F. 39v-41r : Symmachus papa, Epistola VIII ad episcopos Galliae, inc. « Sedis apostolicae instituta praedicanda sollicitant », expl. « se alienos ostendant. Deus vos… » (P. L. 62, 64-65).
    F. 41r-42v : Symmachus papa, Epistola VI ad Caesarium episcopum Arelatensem, inc. « Hortatur nos equitas postulationis », expl. « proferri noticiam » (P. L. 62, 54-55).
    F. 42v-43v : Exemplum libelli ab Caesario episcopo Symmacho papae oblati, inc. « Sicut a persona beati Petri », expl. « amica servetur » (P. L. 62, 53-54).
    F. 43v-45r : Symmachus papa, Epistola IX ad Caesarium episcopum Arelatensem, inc. « Qui veneranda Patrum statuta custodit », expl. « gratia possit admitti. Deus te… » (P. L. 62, 66).
    F. 45r-v : Exemplum libelli ab Aegidio abbate Symmacho papae oblati, inc. « Quantum in omnibus Ecclesiarum pontificibus », expl. « inviolata serventur » (P. L. 62, 65).
    F. 45v-47r : Felix IV papa, Epistola I ad Caesarium episcopum Arelatensem, inc. « Legi quod inter fraternitatem vestram », expl. « diligenter assciti. Deus te… » (P. L. 65, 11).
    F. 47r-50r : Hormisda, Epistola XXX ad Caesarium episcopum Arelatensem, inc. « Iustum est ut qui catholica communione letamini », expl. « que sunt votiva cognoscere. Deus vos… » (P. L. 63, 431-433).
    F. 50r-v : Iohannes II papa, Epistola IV ad episcopos Galliae, inc. « Innotuit nobis a fraternitate vestra », expl. « profiteatur ei consule. Deus vos… » (P. L. 66, 24).
    F. 50v-51v : Iohannes II papa, Epistola IV, inc. « Pervenit ad nos a fratribus », expl. « pertinere censuimus. Deus vos… » (P. L. 66, 24).
    F. 51v-52r : Agapitus papa, Epistola VI ad Caesarium episcopum Arelatensem, inc. « Tanta est, Deo propitio », expl. « credimus dirigenda. Deus te… » (P. L. 66, 46).
    F. 52r-53r : Symmachus papa, Exemplar constituti (excerptum), inc. « His ergo perpensis mansuro », expl. « consideratione dispergit » (P. L. 62, 77-78).
    F. 53r-55r : Agapitus papa, Epistola VII ad Caesarium episcopum Arelatensem, inc. « Optaveramus, frater amantissime », expl. « participamur affectu. Deus te… » (P. L. 66, 46-48).
    F. 55r-56r : Vigilius papa, Epistola III ad Caesarium episcopum Arelatensem, inc. Si pro observatione celestium mandatorum », expl. « reddantur immunes. Deus te… » (P. L. 69, 21).
    F. 56r-58v : Vigilius papa, Epistola VII ad Auxanium episcopum Arelatensem, inc. « Sicut nos pro tuae caritatis affectu », expl. « per charitatem tuam volumus pervenire. Deus te… » (P. L. 69, 27-28).
    F. 58v-59r : Vigilius papa, Epistola VIII ad Auxanium episcopum Arelatensem, inc. « Licet fraternitati vestrae apostolicae sedis », expl. « liceat aggregare. Deus te… » (P. L. 69, 29).
    F. 59r-60r : Vigilius papa, Epistola VI ad Auxanium episcopum Arelatensem inc. « Scripta de ordinatione caritatis vestre », expl. « reverentia iudicemur. Deus te… » (P. L. 69, 26-27).
    F. 60v-62v : Vigilius papa, Epistola IX ad episcopos Galliae, inc. « Quantum nos divina potentia », expl. « stabilitate servetur. Deus vos… » (P. L. 69, 29-30).
    F. 62v-64v : Vigilius papa, Epistola XI ad episcopos Galliae, inc. « Admonet nos loci nostri ministerium », expl. « et macula permanere. Deus vos… » (P. L. 69, 39-40).
    F. 64v-67v : Vigilius papa, Epistola X ad Aurelianum Arelatensem, inc. « Administrationem vicum nostrarum », expl. « litteris indicavit. Deus te… » (P. L. 69, 37-39).
    F. 67v-70v : Vigilius papa, Epistola XIII ad Aurelianum Arelatensem, inc. « Fraternitatis vestrae litteras », expl. « Deo manifestes operibus. Deus te… » (P. L. 69, 41-43).
    F. 71r : Pelagius papa, Epistola VIII ad Sapaudum Arelatensem episcopum, inc. « Que nobiscum omnipotentis Dei gratia », expl. « refoveamur alloquio. Deus te… » (P. L. 69, 401).
    F. 71r-72v : Pelagius papa, Epistola VIII (olim IX) ad Sapaudum Arelatensem episcopum, inc. « Fraternitatis vestre grata nobis colloquia », expl. « prebere favorem. Deus te… » (P. L. 69, 401-402).
    F. 72v-75v : Pelagius papa, Epistola IX (olim X) ad Childebertum regem, inc. « Rufinus vir magnificus », expl. « Domino deferatur. Datum… » (P. L. 69, 402-403).
    F. 75v-77r : Pelagius papa, Epistola X (olim XI) ad Sapaudum Arelatensem episcopum, inc. « Quia legati filii nostri gloriosissimi regis Childeberti », expl. « ad nos faciatis occurre. Deus te… » (P. L. 69, 404-405).
    F. 77r-79r : Pelagius papa, Epistola XI (olim XII) ad Sapaudum Arelatensem episcopum, inc. « Maiorum nostrorum operante Dei misericordia », expl. « agnovimus institutum. Deus te… » (P. L. 69, 405-406).
    F. 79r-80r : Pelagius papa, Epistola XII (olim XIII) ad Childebertum regem, inc. « Excellentiae vestrae litteras », expl. « in aliquo derogari. Perincolomem… » (P. L. 69, 406).
    F. 80r-81r : Pelagius papa, Epistola XIII (olim XIV) ad Childebertum regem, inc. « Cum celsitudini vestrae multa dona », expl. « servetur integritas. Incolumitatem… » (P. L. 69, 406-407).
    F. 81r-82v : Pelagius papa, Epistola XIV (olim XV) ad Sapaudum Arelatensem episcopum, inc. « Tanta nobis est circa personam », expl. « non possumus aspicere. Deus te… » (P. L. 69, 407-408).
    F. 82v-83v : Pelagius papa, Epistola XV (olim XVI) ad Childebertum regem, inc. « Humani generis salvator ac Dominus », expl. « intimandum necessario iudicavi » (P. L. 69, 408).
    F. 83v-87v : Fides papae Pelagii, inc. « Credo igitur in unum Deum », expl. « semina maligna iactare. Perincolumem… » (P. L. 69, 407-410).
    F. 87v-89v : Pelagius papa, Epistola V (olim VI) ad episcopos Tusciae, inc. « Directam a vobis relationem », expl. « cognoscimus deviasse. Deus vos… » (P. L. 69, 398-399).
    F. 89v-92v : Pelagius papa, Epistola VI (olim VII) ad universum populum Dei, inc. « Vas electionis beatissimus Paulus », inc. « et universalis Ecclesia Dei. Deus vos… » (P. L. 69, 399-400).
    F. 92v-93r : Hrabanus Maurus, De universo, cap. IV. De regionibus (excerptum), inc. « Gallia a candore populi nuncupata », expl. « Rheno et Rodano fluminibus » (P. L. 111, 350).
    F. 93r (addition) : Nomina septem virorum qui a beato Petro in Gallias ad praedicandum evangelium missi sunt, inc. « Sub Claudio igitur Petrus apostolus », expl. « a beato apostolo ilis predestinati fuerant ».
    F. 93v-94r et 95v-96r (addition) : Gregorius VII, Epistola ad Manassen Remensem archiepiscopum, Liber VI, ep. 2, inc. « Cum vos ea a sede apostolica », expl. « a pluribus ascribatur » (MGH Epp. 2,2, p. 391-392).
    F. 94v-95r (addition) : Ludovicus III, Diploma pro Manasse episcopo Arelatensi, inc. « In nomine summi dei et eterne et salvatoris nostri Iesu Christi Hludovicus superna favente gratia imperator augustus. Decet imperialem celsitudinem », expl. « et anuli nostri inpressione adsignari iussimus. Signum… Datum… » (Gallia christiana novissima. Histoire des archevêchés, évêques et abbayes de france. Provinces d'Albi, Aix, Arles, Avignon et Auch, Montbéliard, 1899, vol. 1, n° 243, p. 98-99. Ed. aussi Acte n° 246701 dans Chartae Galliae, en ligne).
    F. 96r-97r (addition) : Gregorius I, Epistola IV, 7, inc. « In Galliarum enim episcopis nullam auctoritatem », expl. « auctoritate corrigantur. Obsecro ut reliquias … cuius martyris creditur » (éd. MGH Epp. II, p. 337).
    F. 97v : blanc.
    F. 98r-99r : Gregorius I, Epistola V, 58, inc. « O quam bona est caritas », expl. « in moribus servare concedat » (éd. MGH Epp. 1, p. 368-371).
    F. 99r-100r : Gregorius I, Epistola V, 59, inc. « Ad hoc divine dispensationis provisio », expl. « ipsa vobis est epistola relegenda » (éd. MGH Epp. 1, p. 371-373).
    F. 100r-101v : Gregorius I, Epistola V, 60, inc. « Letos nos excellentie vestre vehementer fecit epistola », expl. « Deo placita circumquaque tendat opinio » (MGH Epp. 1, p. 373-375).
    F. 101v-102r : Placitum Atonis Arelatensis archiepiscopi, inc. « Noticia placiti quod fecit dompnus Ato Arelatensis archiepiscopus cum Heldeberto et cum Wilelmo Petri et Raimundo Isuardi et Raimundo Daidonati », expl. « Ugo Arvei et Raimundo Iordani et Ugo Teucenna ».
    F. 102v : blanc.
    F. 103r-v : Gregorius I, Epistola V, 58, inc. « O quam bona est caritas », expl. « in moribus servare concedat » (éd. MGH Epp. 1, p. 368-371).
    F. 103v-104r : Gregorius I, Epistola V, 59, inc. « Ad hoc divine dispensationis provisio », expl. « ipsa vobis est epistola relegenda » (éd. MGH Epp. 1, p. 371-373).
    F. 104r-v : Gregorius I, Epistola V, 60, inc. « Letos nos excellentie vestre vehementer fecit epistola », expl. « Deo placita circumquaque tendat opinio » (MGH Epp. 1, p. 373-375).
    F. 104v-105r : Nicolaus episcopus, Epistola 114, inc. « Susceptis sanctitudinis tuae litteris », expl. « ipsius vicarii sumus » (MGH Epp. VI, p. 629-630).
    F. 105r-v : Concilium Arelatense I, inc. « Domino et sanctissimo Silvestro episcopo », expl. « dignos fructus penitentie » (P. L. 84, 237-240, précédé de la table des matières).
    F. 105r-107v : Concilium Arelatense II, inc. « Ordinari ad diaconatus ac sacerdotii officium neophitum non debere », expl. « ab ecclesia alienus habeatur » (P. L. 84, 241-244, précédé de la table des matières).
    F. 107v-108r : Concilium Arelatense III, inc. « Et quia in ordinandis clericis », expl. « consesni et subscripsi » (P. L. 84, 244-246, précédé de la table des matières).
    F. 108r-v : Concilium Tauritanum, inc. « Fratribus dilectissimis per Gallias et quinque provincias constitutis », expl. « iuxta canonum precepta ordinationum habeat potestatem » (P. L. 84, 247-248).
    F. 108v-109r : Promissiones subiectionis et obedientiae canonicae archiepiscopis Arelatensibus factae ab episcopis eiusdem provinciae, inc. « Ego Pontius Sancte Marie Aquensis sedis ordinandus episcopus », expl. « si eum supervixero » (éd. Gallia Christiana, I, Paris-Rome 1870, p. 203-204).
    F. 109v : blanc.

Intervenant

Anciens possesseurs

Anciennement dans

Historique de la conservation

Source des données : BnF Archives et manuscrits

  • Le manuscrit est originaire de la région d’Arles, en raison des privilèges en faveur de cette église. D’après la note autograoghe d'Étienne Baluze du f. Ar, le manuscrit a appartenu à Pierre Saxe : « Codex iste fuit Petri Saxii et ex eo Baronius edidit epistolas pontificum Romanorum de privilegiis ecclesiae Arelatensis. Steph. Baluzius ». Cette note est suivie par un complément, de la même main, qui atteste que le volume a été vendu en 1682 par les héritiers de Pierre Saxe à Jean-Baptiste Colbert : « Delatus ex urbe Arelatensis, ubi emptus est ab heredibus Saxii, anno MDCLXXXII in hanc bibliothecam Colbertinam ». Ensuite, il entra dans la Bibliothèque en septembre 1732 avec les autres manuscrits colbertins.
    Au f. Ar, les cotes anciennes et la cote actuelle ont été reportées : « Cod. Colb. 5141 », « Regius 3989.3 », « 4282 A », « 5537 ».

Vie du livre

Source des données