Paris. Bibliothèque nationale de France, Département des manuscrits, Latin 3757

Référentiel d'autorité Biblissima : https://data.biblissima.fr/entity/Q118988

  • Titre attesté :
    • Johannes de Hovedene, Carmina.
  • Autre forme de la cote :
    • Département des manuscrits, Latin, 3757
    • Paris. Bibliothèque nationale de France, Département des manuscrits, Latin 3757
    • Paris. BnF, Latin 3757
  • Conservé à : Paris. Bibliothèque nationale de France, Département des manuscrits
  • Date de fabrication :
  • Lieu de fabrication :
  • Support : Parchemin.
  • Composition :
    • III, 69 + IV ff. (70-73) à 2 colonnes (1-36), 3 colonnes (59-69v) et à longues lignes, précédés et suivis d'un f. de garde papier.
  • Format :
    • 150 × 100 mm. (justification 126 × 88/98 mm.).
  • Aspects codicologiques :
    • Écriture anglaise. — Initiales bleues à filigranes rouges. — 9 cahiers de 8 ff., sauf le 9e de 5 ff. (65-69).|Réclames en grande partie rognées. Traces de signatures et de foliotation ancienne en chiffres arabes de 1 à 35. Ff. IIv-III, 71, 73 blancs. — Au f. 70v, ébauche de table des matières. Au f. 73v, traces de l'ancienne reliure en cuir vert. Au f. IIIv, traces de grattage, avec en surcharge : « Quondam fratris Willelmi Loycint (?) » (XVe s.). — Le manuscrit a fait partie de la bibliothèque de Charles d'Orléans qui l'avait emprunté aux Cordeliers de Londres ; cf. G. Ouy, dans Bibl. Éc. Ch., CXVIII (1960), 186, n. 4 ; N.R. Ker, Medieval libraries of Great Britain, London, 1964, 123 ; au f. 35, annotation manuscrite de Charles d'Orléans à l'intention d'un copiste : « usque hic » ; cf. G. Ouy, op. cit., loc. cit. Déposé avec les manuscrits de Charles d'Orléans à la Chambre des Comptes de Blois dont l'ex-libris figure au f. 72 : « De camera compotorum Blesensis », le manuscrit fit ensuite partie de la librairie royale de Blois ; cf. Omont, Anciens inventaires, I, 114 n° 971 et 159, n° 48. III, 69 + IV ff. (70-73) à 2 colonnes (1-36), 3 colonnes (59-69v) et à longues lignes, précédés et suivis d'un f. de garde papier. 150 × 100 mm. (justification 126 × 88/98 mm.).
  • Reliure :
    • Demi-reliure basane au chiffre de Charles X. Au dos, titre doré sur pièce rouge : « JOANNIS DE HOVEDENE PHILOMELA ETC. ».

Présentation du contenu

Source des données : BnF Archives et manuscrits

  • F. I-IIIv (ff. de garde). Textes sur la Passion du Christ et de plusieurs saints : « Petrus Ravennas in sua meditatione : Nunquam, quamdiu vixero, immemor ero amoris, laboris et doloris quos ipse Dei filius sponte pro me pertulit... — ... et matrem discipulo recommendaret » (I-Iv) ; « Antonius abbas, dum in heremo tedio afficeretur dixit : Domine, volo... — ... et salvus eris » ; cf. Vitae Patrum, l. V, Verba seniorum, P.L., LXXIII, 893 ; « Dum beatum Macharium abbatem temptationes... — ... solitarius permansit » ; cf. Vitae Patrum, l. VIII, Vita lausiaca, ibid., 1118 ; « Cum Marcellanius et Marcus stipiti essent affixi... — ... et sic martirium consummaverunt » ; cf. Passio ss. Marcelliani et Marci, AA. SS. Jun. III, 571 ; « Beatus Vincentius in eculeo pendens... — ... plus dilexit mori mundo quam Deo » ; « Johannes Elemosinarius cum cuidam pauperi... — ... tolleret quam vellet » ; « Beatus Ignatius in sua passione dixit : nec ignis comburens... — ... crediderunt » ; cf. Vita s. Ignatii, AA. SS. Febr. I, 30 (II) ; — « Beatus Paulus [apostolus] post suam conversionem multas persecuciones perpessus est... — ... imbecillitatem nature volvit virtute » (IIIv). — Addition du XIVe s.

    F. 1-69v JOHANNES DE HOVEDENE. « Incipit meditatio Johannis de Hovedene clerici regine Anglie, matris regis Edwardi, de nativitate, passione et resurrectione domini Salvatoris... et voluit editor quod liber meditationis istius Philomena vocaretur. Ave verbum ens in principio||... » (ms. A de l'éd. Cl. Blume, dans Hymnologische Beiträge, IV, Leipzig, 1930, 3-87) (1-35) ; — « Incipiunt quindecim gaudia beate Virginis edita rithmice... a Johanne de Hovedene... Virgo vincens vernancia||... » (ms. P de l'éd. F.J.E. Raby, The publications of the Surtees society, CLIV, London, 1939, XLVIII, description du ms., et 1-7) (35-36v) ; — « Hic scribitur meditacio Johannis de Hovedene... et vocatur hec meditacio cantica quinquaginta... [I]n laude nunc spiritus omnis exultet||... » (ibid., 8-117) (37-59) ; — « ... incipit meditatio... Hec meditacio vocatur Cithara... Jhesu vena dulcedinis||... » (ibid., 118-175) (59-66v) ; — « Incipiunt quinquaginta salutaciones beate Virginis... Ave stella maris||... » (ibid., 176-193) (66v-68v) ; — « Incipit laus de b. Virgine que Viela vocatur... Maria stella maris||... — ... Maria virgo pura. Explicit Viela b. Virginis » (ibid. 194-202) (68v-69v).

    F. 70 Poèmes. « Verbum in Virginis descendens uterum||... — ... Et sine tormine bibunt et siciunt » ; « Felix convivium, felix collectio||... — ... Si lambens aliquid lustralis capio », attribués à « Richardus de l'Edred, O.F.M., episcopus Ossoniensis » par F.J.E. Raby, op. cit., XLVIII.

    F. 71v Premiers vers des strophes des hymnes pour la fête du Corpus Christi : « Pange lingua gloriosi||... Nobis natus nobis datus||... » ; cf. Chevalier, Repert. hymn., n° 14467 ; « Sacris solempniis juncta sint gaudia|| ... » ; cf. ibid., n° 17713 ; « Verbum supernum prodiens||... » ; cf. ibid., n° 21398 ; note sur l'institution du sacrement de l'eucharistie : « Notandum quod triplex est causa institutionis sacramenti eucharistie... — ... que cotidie facimus ».

    F. 72v Hymne à la Vierge : « Ave nostra domina de humilitate||Felix femina... » ; cf. Chevalier, ibid., n° 23707.

    F. 73v Hymnes à demi-effacées : « Stabat juxta Christi crucem||... » ; cf. ibid., n° 19411 ; « Dulcis ave penitentis||consolatrix te querentis||... » ; cf. ibid., n° 4903 ; Walther, Initia carminum, n° 4807. — Additions.

    F. 70. GUALTERUS DE WYMBURNIA, Carmen in honore b. Mariae virginis, str. 117-119, 121, 123, 126-134, 137, 139] (éd. A. G. Rigg, Walter de Wymborne, Toronto, 1978, 207-210) ; cf. ibid., 31.

Texte du manuscrit

Source des données : Mandragore

Enluminures et décors

Intervenant

Autres intervenants

Sujets et thèmes

Source des données : BnF Archives et manuscrits

  • Antonius abbas, dum in eremo taedio adficeretur dixit : Domine, volo...

    f. II

    Ave nostra domina de humilitate // Felix femina...

    f. 72v

    Ave stella maris // Virgo singularis//...

    f. 68v

    Ave verbum ens in principio//...

    f. 1

    Beatus Ignatius in sua passione dixit : Nec ignis comburens...

    f. II

    Beatus Paulus apostolus post suam conversionem multas persecutiones perpessus est...

    f. IIIv

    Beatus Vincentius in equuleo pendens...

    f. II

    Cum Marcellianus et Marcus stipiti essent adfixi...

    f. II

    Dulcis ave paenitentis // Consolatrix te quaerentis // ...

    f. 68v

    Dum beatum Macarium abbatem temptationes...

    f. 11???

    Felix convivium, felix collectio//...

    f. 70

    In laude nunc spiritus omnis exsultet //...

    f. 37

    Jesu vena dulcedinis // Proles pudica numinis //...

    f. 59

    Johannes Eleemosynarius cum cuidam pauperi... eleemosynam petenti dare...

    f. II

    Maria stella maris // Fax summi luminaris//...

    f. 68v

    Notandum quod triplex est causa institutionis sacramenti Eucharistiae...

    f. 71v

    Numquam, quamdiu vixero, immemor ero amoris, laboris et doloris...

    f. 1

    Pange lingua gloriosi // Nobis natus, nobis datus //...

    f. 71v

    Sacris sollemniis juncta sint gaudia //...

    f. 71v

    Stabat juxta Christi crucem //...

    f. 73v

    Verbum in Virginis descendens uterum //...

    f. 70

    Verbum supernum prodiens // Nec Patris linquens dexteram //...

    f. 71v

    Virgo vincens vernantia // Carnis pudoris lilia//...

    f. 35

    ANTONIUS (s.), abbas -- Vita e Verbis seniorum excerpta
    BLOIS (Loir-et-Cher) -- Librairie. Possesseur
    BLOIS (Loir-et-Cher) -- Chambre des Comptes Possesseur
    CHARLES, duc d'ORLEANS -- Notes autographes
    CHARLES, duc d'ORLEANS -- Possesseur
    DÉCORATION -- Initiales filigranées (XIIIe et XIVe s.)
    Écriture -- anglaise (XIVe s.)
    Eucharistie -- Extraits et notes
    GUALTERUS DE WYMBURNIA -- Carmen in honore b. Mariae virginis (excerpta)
    GUILLELMUS LOYCINT (?) -- Mention (XVe s.)
    HERVET (Gentianus) -- Interpres : Vitae Patrum. L. VIII, Historia Lausiaca (excerpta)
    Hymnes -- Hymnes divers
    IGNATIUS (s.), ep. Antiochenus -- Excerptum passionis
    JESUS CHRISTUS -- Corpus Christi Hymni
    JESUS CHRISTUS -- Passio Textes divers
    JOHANNES ELEEMOSYNARIUS, ep. Alexandrinus (s.) -- Passio (excerptum)
    JOHANNES DE HOVEDENE -- Carmina
    JOHANNES DE HOVEDENE -- Philomena
    LONDRES (Angleterre). Couvent des Cordeliers -- Possesseur
    MACARIUS (s.), monachus -- Vitae excerptum
    MARCELLIANUS et MARCUS (ss.), mm. Romae -- Passio (excerptum)
    MARCUS et MARCELLIANUS (ss.), mm. Romae -- Passio (excerptum)
    MARIA (b. Virgo) -- Hymnes divers
    PAULUS (s.), apostolus -- Notes et extraits sur s. Paul
    PELAGIUS diaconus Romanus [PELAGIUS I, papa ?] -- Interpres : Vitae Patrum L.V. seu Verba seniorum (excerpta)
    PETRUS CHRYSOLOGUS, Ravennatensis ep. (s.) -- Extraits à lui attribués par les mss. :
    RELIURE -- Reliures au chiffre de Charles X
    RELIURE -- Reliures anciennes, traces
    RICARDUS LEDREDE, ep. Ossoriensis, O.F.M. -- Versus
    VINCENTIUS, diac. Caesaraugustanus (s.), martyr -- Passio
    VITAE PATRUM -- L.V-VI. Verba seniorum seu Adhortationes sanctorum Patrum, Pelagio, diacono romano, et Johanne, diacono romano, interpretantibus (Clavis Patrum graecorum, III, n° 5570) (excerpta)
    VITAE PATRUM -- L.VIII. Historia Lausiaca Gentiano Herveto interprete (Clavis Patrum graecorum, III, n° 6036) (excerpta)

Vie du livre

Sources des données