Paris. Bibliothèque nationale de France, Département des manuscrits, Latin 3224

Référentiel d'autorité Biblissima : https://data.biblissima.fr/entity/Q63276

  • Titres attestés :
    • Christophe d'Héricourt
    • Jean Boulaese
  • Autre forme de la cote :
    • PARIS, Bibliothèque nationale de France, Manuscrits, lat. 03224
    • Paris. Bibliothèque nationale de France, Département des manuscrits, Latin 3224
    • Paris. BnF, Latin 3224
  • Conservé à : Paris. Bibliothèque nationale de France, Département des manuscrits
  • Auteur : Christophe de Héricourt (15..?-1571) | Jehan Boulaese
  • Date de fabrication :
  • Support : Parchemin.
  • Composition :
    • IV ff. et 416 pp.
  • Dimensions :
    • 297 × 190 mm. ; deux actes ff. III et IV, 295 × 390 mm. ; et gravure p. 44, 295 × 210 mm.
  • Aspects codicologiques :
    • Exempl. sans doute préparé pour être présenté au pape Pie V, dont les armes [Ghislieri] sont peintes en tête du poème qui lui est dédié, d'après la note autographe de la p. 1 : « Ego Jochannee Boulaese, qui contemptis... periculis a Gallia... Romam veni... obtuli et submisi hoc quinque librorum volumen, Corporis Domini victoriam continens, Sanctissimo Patri nostro... Pio V°... 13 junii 1571. J. Boulaese presbyter ». — Les ff. Iv-IIv sont d'une main différente de celle du corps du volume. — Manchettes marg. en noir, et notes marg. en rouge, d'une autre main. Correction d'auteur p. 115. Les espaces blancs sont cancellés. IV ff. et 416 pp. 297 × 190 mm. ; deux actes ff. III et IV, 295 × 390 mm. ; et gravure p. 44, 295 × 210 mm.
  • Reliure :
    • Demi-reliure maroquin rouge au chiffre de Napoléon III, avec la date 1853. Titre au dos : De Sacro Jesu Christi triumpho ».

Présentation du contenu

Source des données : BnF Archives et manuscrits

  • Recueil de textes et documents concernant le miracle de Laon, 1565-1566.

    F. Iv-IIv Approbation d'Alessandro Riario, patriarche élu d'Alexandrie, commissaire apostolique, datée du 21 juillet 1571 : « Alexander Riarius... electus patriarcha Alexandrinus... D. N. papae ac camere apostolice [sic] generalis auditor... literarum apostolicarum universalis... executor ab eodem S. D. N. papa specialiter deputatus... Noveritis qualiter hoc die infrascripto comparuit... Magister Joannes Boulaese... » ;

    F. III Approbation de Jean [de Bours] évèque de Laon, datée du 5 nov. 1570. Copie figurée. « Johannes... episcopus, dux Laudunensis... Quum nobis... Magister Jochannes [sic] Boulaese... » (Jehan Boulaese, Le Thrésor et entière Histoire de la triomphante victoire du Corps de Dieu..., Paris, 1578, 773-774) ; autres copies figurées mss. Latin 3224A, f. 50 ; 10119, f. 168 ; fr. 438, f. 136.

    F. IV Approbation et authentification de N. Loysel, official de Paris, donnée à Jean Boulaese le 30 oct. 1750. Copie figurée. (J. Boulaese, op. cit., 772-773) ; autres copies figurées, mss. Latin 3224A, f. 51 ; 10119, f. 166 ; cf. ms. fr. 438, f. 137.

    P. 1-29 « De sacro Jesu Christi triumpho habito Lauduni adversus daemonem mulierculae corpus agitantem compendiosa historia, auctore Chr. Hericurtio, Laudunensis ecclesiae decano. Deo et Christi vicario haec omnia... scripta... dicat Jochannes Boulaese, presbyter, sacrarum et hebraicarum literarum professor... civis Laumdunensis et pauper Collegii Montisacuti Parisiensis... 1570 » (1) ; — Vers adressés à Pie V, avec ses armes peintes : « Beatissimo Patri... Pio V... Sancte Parens hominum, terrarum Maxime Pastor... — ... Nomine nam digna est quam tueare tuo » (2) ; — « Sanctissimo Domino... Pio... quinto... Chr. Hericurtius, decanus ecclesie Laudunensis... Jam totum fere triennium... Lauduni 14 Calendas Aprilis anno 1569 » (J. Boulaese, op. cit., 767-767) (3-4) ; — Trois pièces de vers adressées à l'auteur par Claude Roillet, chanoine de Laon : « Nuper fremebat nequitiae artifex... » ; « Quae sunt olim oculis visa fidelibus... » ; « Pallentes quo nocte domos erebumque profundum... » (4-5) ; — « Jochannes Boulaeseus Christiano pioque lectori... ut Deum potentissimum... — ... Lutetiae, in Collegio Montisacuti, 28 mensis octobris 1570. — Lectori candido : Hoc pie sacrandum forsan mirabere lector... — ... Quid amplius ? » (6) ; — « Prefatio authoris in suam historiam. Spirituum simplicium quos... — ... Lauduni 4 Idus novembris 1566 » (7-9) ; — « De sacro Jesu Christi triumpho habito Lauduni adversus daemonem mulierculae corpus agitantem compendiosa historia. Anno Domini millesimo quingentesimo sexagesimo quinto, Nicolaa Obria... — ... in vitam aeternam... » (11-29).

    Cf. pour les pp. 1 et 3-29 : mss. Latin 3224A, f. 2-18 ; 10119, f. 1-14 ; 10120, f. 1-20v ; et fr. 438, f. 1-34v (texte français) ; J. Boulaese, op. cit., 40-693 passim (texte français).

    P. 29-30 « Approbatio... Facultatis Theologiae Parisiensis » 11 mars 1567 ; J. Boulaese, op. cit., 765-766, texte français ; mss. Latin 3224A, f. 42 ; 10119, f. 13v-14 ; 10120, f. 20-20v (29-30) ; — « Approbatio notariorum apostolicorum », 10 nov. 1566. (J. Boulaese, op. cit., 764-765) ; cf. mss. Latin 3224A, f. 42 ; 10119, f. 14 ; 10120, f. 20v (30).

    P. 33-58 « Summa victoriae per Corpus Christi contra Beelzebub Laumduni 1566 habitae historia scripta et aucta, cum charta rem oculis subjiciente... a Jochanne Boulaeseo... 1570 » (33) ; — Epître dédicatoire : « Summo Dei... Vicario... Pio [V]... Jochannes Boulaese ... summam semper adorandi... », 28 oct. 1570 (35-38) ; — « Summa victoriae Corporis Christi historia. Anno salutis nostrae millesimo quingentesimo sexagesimo quinto ...— ... ut sequitur » (39-42, 45) ; Gravure sur bois tirée sur vélin, représentant le miracle dans l'Église de Laon, et portant l'inscription « Deo et Summo J. C. Vicario Jochannes Boulaese... 5569 (1569 P. C.) » ; cf. Linzeler, Bibliothèque nationale, Départ. des estampes, Inventaire du fonds français du XVI e s., I, 96-97 (44) ; et description de cette gravure (45-47) ; Conclusion de l'auteur : « Ego Jochannes Boulaese... », 28 oct. 1570 (57-58). (J. Boulaese, Le Thrésor et entière Histoire... Paris, 1578, 12-20, avec var., et sans l'épitre à Pie V). Cf. mss. Latin 10119, f. 18-26 ; 10120, f. 27-39v ; et Jehan Boulaese, L'abrégée Histoire du grand miracle... faict à Laon 1566..., Paris, 1573, 4-15 (texte français).

    P. 59-90 « Ejectio Principis hujus mundi et daemoniorum Beelzebub... Laumduni 1566... scripta et dicata... cardinali Lotharingiae... a Jochanne Boulaesaeo... 1570 » (59) ; Epître dédicatoire, 28 oct. 1570 (61-62) ; « Ejectio Principis daemoniorum... anno salutis nostrae 1565, Pio quarto... advenit quod Vrevini... » (28 oct. 1570. Signé : « Boulaese » (63-89) ; « Testimonium dominorum theologorum Parisiensium... » 3 août 1570. (J. Boulaese, op. cit., 771-772) (89-90) ; cf. mss. Latin 10119, f. 28-39 et 10120, f. 40-55.

    P. 91-185 « Manuale Victoriae Corporis Christi... annis 1565 et 1566, tam Vrevini in Thierachea... quam Laumduni, scripta quantum ad primam partem in dicto Vrevino secundum... relationem hominum loci mense augusto 1566... nunc... aucta et absoluta cum sua charta 1570, et dicata ...Domino cardinali Clarevallis per Jochannem Boulaese... 5570 [sic] » (91) ; Epître dédicatoire à Jérôme du Souchier, 28 oct. 1579 (93-95) ; « Manuale victoriae Corporis Christi anno salutis nostrae 1565, Pio quarto... in provincia Picardiae... » 28 oct. 1570. Signé : « Boulaese » (97-184) ; « Testimonium... theologorum Parisiensium... » 3 août 1570 (J. Boulaese, op. cit., 771-772). Cf. mss. Latin 10111, f. 40-74 ; 10120, f. 56-18 ; 16074, incompl. et 16075, incompl. ; Jehan Boulaese, Le Manuel de l'admirable victoire du Corps de Dieu... Paris, 1575, 5-272 (texte français, avec var.).

    P. 187-415 « Thesaurus historiae victoriae Corporis Domini contra Beelzebub habitae Laumduni, 1566 in quo publica continentur acta omnia, scilicet historia... magistri Christofori de Hericourt... Rescriptum magistri Nicolai d'Espinois, canonici Laumdunensis. Processus verbalis magistri Guillelmi Gorret, notarii regii Laumdunensis. Acta justitiae, medicorum et chirurgi regiorum. Historia Vrevini scripta, attestatione viginti duorum hominum, et dicata venerabili Collegio Laumdunensi, quae omnia fuerunt gallice... Laumduni 1569 collecta... latina vero ...facta Parisiis in Collegio Montisacuti... per Jochannem Boulaese... 5570 ab Adamo primo, et 1570 ab Adamo secundo... Reverendo Domino Petro de Gondy episcopo Parisiensi... » ; Avant-Propos : « Jochannes Boulaese pio lectori...» (188) ; Epître dédicatoire à Pierre de Gondy (189-190) ; « Argumentum hujus Thesauri, id est Epitome » (190-208) ; Extraits alternés de la « Compendiosa historia » de Christophe d'Héricourt, doyen du chapitre de Laon, et du « Manuale victoriae Corporis Christi » de Jean Boulaese (209-247) ; Rapports de Nicolas d'Espinois, chanoine de Laon, alternant avec ceux du doyen de Laon, précédés d'une épître dédicatoire de Nicolas d'Espinois à Jean Boulaese (247-281) ; Procès-verbal de Guillaume Gorret, notaire royal à Laon, 31 janv.-9 févr. 1565 (1566 n. st.) (281-345) ; Rapports alternés de Nicolas d'Espinois et du doyen de Laon, et procès-verbaux du 10 févr. au 14 avr. 1566 (345-409) ; Pièces annexes (409-415) ; « Testimonium... theologorum Parisiensium... » (3 août 1570 (J. Boulaese, Le Thrésor, 1578, 771-772) (415).

    P. 416 Colophon authentifiant le recueil : « Quae omnia ut verissima... ex originalibus transcripsi et disposui... Lutetiae in dicto Collegio Montis-Acuti, die vigesimo octavo mensis octobris anni millesimi quingentesimi septuagesimi. Boulaese. » Cf. mss. Latin 10119, f. 76-163v, 171 ; 10120, f. 110-255 (moins l'avant-propos et avec var.) ; pour les pp. 209-414, cf. J. Boulaese, Le Thrésor... 1578, 30-693 (texte français).

    Fragment et notes autographes de Jean Boulaese, p. 188 et en marge des pp. 1 et 226 (signées), 187, 292, 316, 324.

Armoiries et marques

Paris, BNF, lat. 3224, f. 2v (Armoiries de Pie V)

Intervenants

Sujets et thèmes

Source des données : BnF Archives et manuscrits

  • Anno Domini millesimo quingentesimo sexagesimo quinto, Nicolaa Obria [sic]...

    f. 11

    Anno salutis nostrae millesimo quingentesimo sexagesimo quinto, Pio quarto... accidit quod tertio die novembris...

    f. 39

    Anno salutis nostrae millesimo quingentesimo sexagesimo quinto, Pio quarto..., advenit quod Brevini in Thierachaea, provinciae Picardiae...

    f. 63

    Anno salutis nostrae millesimo quingentesimo sexagesimo quinto, Pio quarto..., in provincia Picardiae, patria Thierachaeorum, episcopatu Laudunensi...

    f. 97

    Cum nobis dilectus noster magister Johannes Boulaese presbyter...

    f. III

    Ego Johannes Boulaese summa Dei gratia et misericordia presbyter...

    f. 57

    Hoc pie sacrandum forsan mirabere lector //...

    f. 6

    Jam totum fere triennium abierat ab exacto Beelzebub [sic] et conscripta...

    f. 3

    Noveritis qualiter hoc die infrascripto comparuit et se coram nobis praesentavit magister Johannes Boulaese...

    f. 1???v

    Nuper fremebat nequitiae artifes //...

    f. 4

    Pallentes quo nocte domos Erebumque profundum //...

    f. 5

    Quae sunt olim oculis visa fidelibus //...

    f. 4

    Sancte parens hominum, terrarum maxime pastor // Christus quem tenens...

    f. 2

    Spirituum simplicium quos a corporis contagio liberos primo opificio...

    f. 7

    Summam semper adorandi corporis Domini nostri Jesu Christi in augustissimo altaris sacramento...

    f. 35

    Ut Deum potentissimum, sapientissimum et clementissimum nobis in sibi carissima sponsa...

    f. 6

    Actes ou fragments d'actes -- (XVIe s.)
    BOULAESE (Jean) -- Approbations reçues par lui (1566-1571)
    BOULAESE (Jean) -- Lettre de dédicace à lui adressée
    BOULAESE (Jean) -- Notes et texte autographes
    BOULAESE (Jean) -- Signature
    BOULAESE (Jean) -- Ejectio principis hujus mundi et daemoniorum Beelzebub
    BOULAESE (Jean) -- Manuale victoriae Corporis Christi
    BOULAESE (Jean) -- Manuale victoriae Corporis Christi. Excerpta
    BOULAESE (Jean) -- Préfaces en prose et vers pour Christophe de Héricourt
    BOULAESE (Jean) -- Summa victoriae per Corpus Christi contra Beelzebub Lauduni 1566 habitae
    BOULAESE (Jean) -- Thesaurus historiae victoriae Corporis Domini contra Beelzebub habitae Lauduni (1566)
    BOULAESE (Jean) -- Héricourt (Christophe de), De Sacro Jesu Christi triumpho habito Lauduni compendiosa historia
    BOURS (Jean de), év. de Laon -- Approbation de Jean Boulaese (1570, copies figurées)
    COLBERT (Jean-Baptiste) -- Possesseur
    DUSOUCHIER (Jérôme), O. Cist., card. -- Lettre de dédicace à lui adressée
    ESPINOIS (Nicolas d'), chanoine de Laon -- Epistola dedicatoria ad Johannem Boulaese
    ESPINOIS (Nicolas d'), chanoine de Laon -- Rapports alternés de Nicolas d'Espinois et de Christophe de Héricourt sur le miracle de Laon (1565-1566)
    GONDI (Pierre de), card. -- Lettre de dédicace à lui adressée
    GORRET (Guillaume), notaire royal à Laon -- Procès-verbal concernant le miracle de Laon (1566)
    Gravures
    HERICOURT (Christophe de) -- Vers à lui adressés
    HERICOURT (Christophe de) -- Rapports alternés de Nicolas d'Espinois et de Christophe de Héricourt sur le miracle de Laon (1565-1566)
    HERICOURT (Christophe de) -- De Sacro Jesu Christi triumpho habito Lauduni compendiosa historia
    HERICOURT (Christophe de) -- De Sacro Jesu Christi triumpho habito Lauduni compendiosa historia. Excerpta
    LAON (Aisne) -- Miracle dans l'Église de Laon (1566) Gravure sur bois
    LAON (Aisne) -- Miracle dans l'Église de Laon (1566) Gravure sur bois ; avec description
    LAON (Aisne) -- Miracle dans l'Église de Laon (1566) Recueil de textes et de documents (1565-1566)
    LORRAINE (Charles de Guise, card. de) -- Lettre de dédicace à lui adressée
    LOYSEL (N.), official de Paris. Approbation et authentification donnée à Jean Boulaese -- Copie figurée
    Notaires apostoliques -- Approbation donnée à Jean Boulaese (1566)
    PARIS -- Université. Faculté de théologie Approbation donnée à Jean Boulaese
    PIUS V, papa -- Armoiries
    PIUS V, papa -- Lettre de dédicace à lui adressée
    PIUS V, papa -- Manuscrit à lui présenté
    PIUS V, papa -- Vers à lui adressés
    RELIURE -- Reliures au chiffre de Napoléon III
    RIARIO (Alessandro), patriarche élu d'Alexandrie -- Approbation de Jean Boulaese (1571)
    ROILLET (Claude), chanoine de Lyon -- Vers
    WEBER (J.) -- Reliures signées (XIXe s.)

Sources des données