Paris. Bibliothèque nationale de France, Département des manuscrits, Latin 3430

Référentiel d'autorité Biblissima : https://data.biblissima.fr/entity/Q118970

  • Titres attestés :
    • Compendium philosophiae.
    • Hugo de Argentina, dictus Ripelin.
  • Autre forme de la cote :
    • PARIS, Bibliothèque nationale de France, Manuscrits, lat. 03430
    • Paris. Bibliothèque nationale de France, Département des manuscrits, Latin 3430
    • Paris. BnF, Latin 3430
  • Conservé à : Paris. Bibliothèque nationale de France, Département des manuscrits
  • Date de fabrication :
  • Support : Parchemin.
  • Composition :
    • 245 ff. à 2 colonnes.
  • Format :
    • 184 × 136 mm.
  • Aspects codicologiques :
    • Initiales peintes sur fond or, deux historiées (1 et 128), ou en couleurs à filigranes et à antennes. Pieds-de-mouche en couleurs. Rubriques. Titres courants en couleur. Numérotation des chapitres en marge jusqu'au f. 15v [c. 32]. Titres indiqués dans les marges pour le rubricateur. — Réclames à chaque cahier. Des signes conventionnels permettent le repérage des ff. de chaque cahier. Le début de chaque livre est indiqué par un signet de parchemin. — Le f. 122v est blanc. — Au f. 1, note du XVe s. : « Videtur esse Alberti Magni ». Au f. 245, plusieurs lignes grattées après l'explicit. — Sur un papillon de parchemin : « Theologicae veritatis compendium quod credunt esse Alberti Magni. E bibliotheca Cl. Bartholomaei Morisoti Divionensis » [Claude Barthélemy Morisot, 1592-1661] ; cf. mss. Latin 2486 et 2495B ; Delisle, Cab. des mss. II, 386.245 ff. à 2 colonnes.184 × 136 mm.
  • Reliure :
    • Demi-reliure chagrin rouge au chiffre de Louis-Philippe. Titre au dos : « Compendium theologiae veritatis ».

Présentation du contenu

Source des données : BnF Archives et manuscrits

  • F. 1-120 [HUGO DE ARGENTINA, dictus Ripelin] Compendium theologicae veritatis (Borgnet, parmi les oeuvres d'Albert le Grand, XXXIV, 1-306 ; édité aussi parmi les oeuvres de s. Thomas d'Aquin). Prologue : « Incipit prologus super compendium theologice veritatis... Veritatis theologice sublimitas... » (éd. cit., 1-2) (1) ; — L. I : « Incipit liber primus ... » (ibid., 3-39) (1-17v) avec légères variantes ; au f. 14v, le c. 29 s'arrête à : « ... longe cognoscere » (ibid., 33) ; au f. 17v : « Explicit liber primus » ; — L. II : « Incipit liber secundus... » (ibid., 40-89) (17v-41), avec variantes ; au f. 18, addition au c. 1 : « Sciendum autem quod triplex est operatio prime conditionis... — ... in tercia die corporis transparentis ab opaco » ; cf. ms. Latin 3432, f. 24v ; au f. 26v, le c. 26 s'arrête à : « ... peccatis cumulant » ; cf. mss. Latin 3428, f. 24 ; 3429, f. 31 ; 3431, f. 42v ; 3432, f. 35 ; (éd. cit., 59) ; au f. 27v, le c. 31 s'arrête à : « ... anima vitam tribuit » (ibid., 62) ; au f. 33, les c. 50 et 51 sont liés ; au f. 41, explicit : « ... conculcatio principii temptationum » ; — Table du l. III (41-41v) ; L. III : « Incipit liber tercius ... » (éd. cit., 90-121) (41v-57) ; au f. 53v, le c. 21 s'arrête à : « ... conteret caput tuum » ; cf. ms. Latin 3432, f. 68 (ibid., 54) ; au f. 57 : « Explicit liber III » ; — L. IV : « Incipit liber IIII » (ibid., 122-152) (57-70v), avec légères variantes ; au f. 70v : « Explicit liber IIII » ; — L. V : « Incipit liber quintus ... » (ibid., 153-200) (70v-91v) ; au f. 86, les c. 44 et 45 sont liés ; au f. 91v : « Explicit liber V » ; — L. VI : « Incipit liber VI ... » (ibid., 201-236) (91v-108v), avec légères variantes ; au f. 92, addition au c. 2 : « Item dicit Augustinus quod sacramentum est sacre rei signum... — ... ethimologia sacramenti » ; cf. mss. Latin 3428, f. 78 ; 3429, f. 108v ; 3431, f. 187v ; 3432, f. 116 ; au f. 100, le c. 19 s'arrête à : « ... diligencius potest et sumatur » (ibid., 219) ; aux ff. 107-108, le c. 37 est séparé en deux et des références sont ajoutées ; au f. 108v : « Explicit liber VI » ; — L. VII : « Incipit liber VII ... » (ibid., 237-261) (108v-120), avec légères variantes ; au f. 115, le c. 21 s'arrête à : « ... et ibi horrorem carceris multiplicabit » ; cf. mss. Latin 3429, f. 136 ; 3431, f. 242v ; 3432, f. 143 (ibid., 251) ; au f. 117v, le c. 27 s'arrête à : « ... manducandum dedit » ; cf. ms. Latin 3431, f. 248 ; 3432, f. 146v (ibid., 256) ; au f. 120, additions : « Denique de gaudiis celestibus nota hos versus. Mens in amando datur... — ... Virginibus, viduis et conjugibus tribuetur » ; cf. Walther, Initia carminum, n° 10896. « Ex omnibus predictis collige... — ... recipiet sine fine. Explicit [sic] libri compendii theologie » ; cf. mss. Latin 3428, f. 101 ; 3429, f. 142 ; 3431, f. 253v-254 ; 3432, f. 149.

    F. 120-122 Table des chapitres. Au f. 122 : « Explicit compendium theologice veritatis. Deo gracias ». Cf. la bibliographie du ms. Latin 3428.

    F. 123-245 Compendium philosophiae. « Compilatio de libris naturalibus Aristotilis et aliorum quorumdam philosophorum de rerum natura. Quinque in se partes continet principales... » (M. de Boüard, Une nouvelle encyclopédie médiévale, le Compendium philosophiae, Paris, 1936, édition partielle). Table des chapitres (123-128) ; — Prologue : « ... Incipit prologus... Cum omne desiderii compos et maxime creatura... » (éd. cit., 121-123) (128-129) ; — L. I : « Dicit igitur Aristotiles in X° Philosophie prime. Deus, inquit... » (ibid., 125-135) (129-132v) ; — L. II : « Incipit liber secundus. Acturi de creaturis... » (ibid., 137-158 ; édition des c. 1-28, puis titres des chapitres) (132v-159) ; — L. III : « Incipit liber III qui agit de animatis anima vegetativa et de infusione vegetabilis anime et sensibilis et rationabilis corporibus vegetabilibus, sensibilibus, rationabilibus... Habito nunc dictoque de generatione inanimatorum, jam dicendum est de corporibus animatis... » (159-165v) ; cf. ibid., 159-160, titres des chapitres ; — L. IV : « Incipit liber quartus de natura animalium. Dicto de vegetabilibus, dicendum est de sensibilibus... » (ibid., 161-181) (165v-172) ; — L. V : « Incipit liber quintus de homine et natura humana. Dicto de sensibilibus nunc dudum [sic pro : dicendum] restat de rationabilibus... » (ibid., 183-189, édition des c. 1-3, et titres des chapitres) (172-192v) ; — L. VI : « Incipit liber sextus. Dicto de natura rerum generabilium et corruptibilium, dicendum restat de natura eorum que secuntur... » (ibid., 191-196, titres des chapitres et édition des c. 1, 27, 30, 32) (192v-210v) ; — L. VII : « Incipit liber septimus compendium [sic] philosophie in quo agitur de rebus rationabilibus. Dicto in sex precedentibus libris de rebus naturalibus, dicendum est de rebus rationabilibus... » (210v-224) ; cf. ibid., 197-199, titres des chapitres ; — L. VIII : « Incipit liber VIII compendium [sic] philosophie. Dicto de naturalibus rebus et rationabilibus, dicendum est de moralibus... Incipit plena et plana compilatio de veteri ethica liber primus. Notandum ergo quod Aristotiles determinat in hoc libro de virtute... » (224-228) ; « Explicit I liber Ethicorum. Incipit II liber ejusdem libri... » (228-231v) ; « Incipit liber III veteris ethice... » (231v-234) ; « Incipit nova ethica Aristotelis ... — ... per infusionem aque calide inter vulnera. Explicit compendium philo[so]phie » (234v-245) ; cf. ibid., 201-206, titres des chapitres. M. de Boüard attribue le Compendium philosophiae à Hugues Ripelin de Strasbourg ; cf. op. cit., 115-117 ; attribution jugée erronée par O. Lottin, dans Bull. de théol. anc. et méd., III, n° 1082 ; cf. A. Dondaine, dans Le Moyen Age, XLVI (1937), 208-210 ; M. Grabmann, dans Histor, Zeitschrift, CLIX (1939), 406.

    F. 123-145. Attribué à PHILIPPUS DE VITRIACO ; cf. Ch. H. Lohr, dans Traditio, XXVIII (1972), 380-382.

Textes du manuscrit

Source des données : Bibale

Compilatio de libris naturalibus Aristotilis et aliorum quorundam philosophorum de rerum natura. [Langue non renseignée].

  • Feuillets : 128rb-245ra
  • Incipit : Cum omne desiderii compos et maxime creatura rationabiliter appetat suam perfectionem... per infusionem aque calide inter vulnera.

Armoiries et marques

Paris, BNF, lat. 03430, f. 1 (Ex-libris de Claude-Barthélémy Morisot)

Paris, BNF, lat. 03430, f. 245 (mention de nom propre)

Intervenants

Anciennement dans

Sujets et thèmes

Source des données : BnF Archives et manuscrits

  • Acturi de creaturis tria quaeramus...

    f. 132v

    Compilatio de libris naturalibus Aristotelis et aliorum quorumdam philosophorum...

    f. 123

    Cum omne desiderii compos et maxime creatura rationabiliter...

    f. 128

    Dicit igitur Aristoteles in decimo Philosophiae primae. Deus, inquit...

    f. 129

    Dicto de natura rerum generabilium et corruptibilium, dicendum restat de natura eorum quae sequuntur...

    f. 192v

    Dicto de naturalibus rebus et rationabilibus, dicendum est de moralibus...

    f. 224

    Dicto de sensibilibus, nunc dudum restat de rationabilibus...

    f. 172

    Dicto de vegetabilibus, dicendum est de sensibilibus...

    f. 165v

    Dicto in sex praecedentibus libris de rebus naturalibus, dicendum est de rebus rationabilibus...

    f. 210v

    Ex omnibus praedictis collige spectare...

    f. 120

    Habito nunc dictoque de generatione inanimatorum, jam dicendum est de corporibus animatis...

    f. 159

    Item dicit Augustinus quod sacramentum est sacrae rei signum...

    f. 92

    Mens in amando datur cognoscendoque, fruendo//...

    f. 120

    Notandum ergo quod Aristoteles determinat in hoc libro de virtute...

    f. 224

    Sciendum autem quod triplex est operatio primae condicionis...

    f. 18

    Veritatis theologicae sublimitas cum sit superni splendoris...

    f. 1

    ARISTOTELES -- Initiale historiée (XIIIe-XIVe s.)
    COLBERT (Jean-Baptiste) -- Possesseur
    COMPENDIUM PHILOSOPHIAE
    DÉCORATION -- Décoration française (XIIIe-XIVe s.)
    DÉCORATION -- Décoration française parisienne (XIIIe-XIVe s.)
    DÉCORATION -- Encadrement peint et or (XIIIe-XIVe s.)
    DÉCORATION -- Initiales filigranées (XIIIe et XIVe s.)
    DÉCORATION -- Initiales historiées (XIIIe-XIVe s.)
    DÉCORATION -- Initiales peintes et or (XIVe s.)
    DÉCORATION -- Initiales peintes et or (XIVe s.) à décor animal
    HUGO DE ARGENTINA, dictus RIPELIN, O.P. -- Initiale historiée (XIVe s.)
    HUGO DE ARGENTINA, dictus RIPELIN, O.P. -- Compendium theologicae veritatis
    HUGO DE ARGENTINA, dictus RIPELIN, O.P. -- Compendium philosophiae
    MORISOT (Claude-Barthélémy) -- Possesseur
    PHILIPPUS DE VITRIACO, Meldensis ep. -- Compendium philosophiae
    RELIURE -- Reliures au chiffre de Louis-Philippe
    Signets -- de parchemin

Sources des données