Paris. Bibliothèque nationale de France, Département des manuscrits, Latin 572

Référentiel d'autorité Biblissima : https://data.biblissima.fr/entity/Q64690

  • Titre attesté :
    • Vetus Testamentum cum glossa ordinaria, pars.
  • Autre forme de la cote :
    • Paris. Bibliothèque nationale de France, Département des manuscrits, Latin 572
    • Paris. BnF, Latin 572
  • Conservé à : Paris. Bibliothèque nationale de France, Département des manuscrits
  • Langues : latin
  • Date de fabrication :
  • Écriture :
    • Une seule main ( ?) (encre brun foncé, oves non accolées, « s » finaux et « d » courbes et droits)
  • Décoration :
    • Initiales peintes (f. 1, O, 40 mm, bleu clair à filigranes rouges, avec zones vertes en à-plat ; f. 126v, D, 60 mm, sur fond extérieur en à-plat ocre, peint en rouge, ove à fond bleu). Initiales de 2 lignes, rouges et bleu clair aux ff. 1-7, puis espace réservé sauf (et pas systématiquement) au début des chapitre (initiales peintes en rouge orangé par le rubricateur de la capitulation). [motifs décoratifs purement germaniques (fleur baguée), écriture plutôt française (P. Stirnemann, communication orale le 19 juillet 2001)]. Initiales non peintes (lettres d’attente en marge, souvent rognées). — Capitulation postérieure (mine de plomb et encre rouge).
  • Support : Parchemin
  • Composition :
    • 168 feuillets
  • Format :
    • 250 × 160 mm
  • Aspects codicologiques :
    • 21 cahiers réguliers de 8 ff. — Signatures en chiffres romains entourés de 2 points, au dern. f. des cahiers. — Réclame au f. 32v. Foliotation ancienne à la mine de plomb (I-XL, XLI-LXXIX, IIIIXX-IIIIXXIX, C-CXIX, VIXX-VIIIXXVIII) ; moderne
  • Reliure :
    • Reliure de maroquin rouge aux armes de Louis XV sur les plats et à son chiffre au dos, exécutée par Guillaume Mercier en 1745-1746 (J.-M. Méthivier, « La reliure… », fig. 8, ill. 17 (1745-1764) et 26-26bis (1737-1746) ; et arabesques) ; titre doré « ECCLESI/ASTICUS ».
  • Estampille :
    • Estampilles Josserand-Bruno type 5 : f. 1, 168v

Présentation du contenu

Source des données : BnF Archives et manuscrits

  • F. 1-126 : Liber Iesu filii Sirach sive Ecclesiasticus (sans le prologue) (éd. Biblia sacra [1975], p. 1029-1095) : « Omnis sapientia a domino deo est …-… mercedem vestram in tempore suo, amen » ;
    f. 1 (marge sup.) : indication pour le rubricateur : « Incipit liber ecclesiasticus » ;
    f. 126 (marge inf.) : indication pour le rubricateur « Explicit liber ecclesiasticus. Incipit liber sapientie » ;
    f. 1 : Glossa marginalis :
    f. 1a (l. 1-15) : (BLCGO, t. 2, p. 744a ; P.L. 113, 1183) : « R[abanus]. Incipit ab eterna Dei… deum etc. » ;
    f. 1c (l. 1-13) : (BLCGO, t. 2, p. 744a ; P.L. 113, 1183) : « Quia Christus fons vite… prudentia carnis mors » ;
    f. 1c (l. 15-32) : (BLCGO, t. 2, p. 744a ; P.L. 113, 1183) : « R ‘Harenam maris’ etc. Corporalia spiritualibus comparat… investigare » ;
    f. 1a (l. 24-37) : (BLCGO, t. 2, p. 744b ; P.L. 113, 1183) : « Secundum humanitatem in consilio Dei patris… aliquando creatus » ;
    f. 1 : Glossa interlinearis : « [Sapientiam] Christum » ; « Quia sine initio, sine fine sicut pater » ;
    f. 126 : Glossa marginalis :
    f. 126b (l. 1-5) : (BLCGO, t. 2, p. 796b) : « Quasi sitientes venite… venite emere etc. » (glose interlinéaire placée en marge) ;
    f. 126b (l. 7-8) : (BLCGO, t. 2, p. 796b) : « Rigorem superbie » (glose interlinéaire placée en marge) ;
    f. 126b (l. 11-14) : (BLCGO, t. 2, p. 796b) : « Prope est dominus omnibus invocantibus eum » (glose interlinéaire placée en marge) ;
    f. 126b (l. 17-18) : (BLCGO, t. 2, p. 796b) : « Jocunditatem sapientie » (glose interlinéaire placée en marge) ;
    f. 126b (l. 21-22) : (BLCGO, t. 2, p. 796b) : « Divine eloquentie » (glose interlinéaire placée en marge) ;
    f. 126b (l. 24-29) : (BLCGO, t. 2, p. 796b) : « Magna est jocunditas… superni judicis » (glose interlinéaire placée en marge) ;
    f. 126b (l. 31-33) : (BLCGO, t. 2, p. 796b) : « Tempore suo metemus non deficientes » (glose interlinéaire placée en marge) ;
    f. 126 : Glossa interlinearis : « [sitiunt vehementer] Verbum dei » ; « materiali » ; « interioribus » ; « qui ex me parum perfeci » ; « ergo » ; « sensum » ; « quia ingratus est confunditur » ; « ambulate dum lucem habetis » ; « judicii » ; « remunerationem eternam » ; « judicio ».

    F. 126v-168a : Liber Sapientiae (éd. Biblia sacra [1975], p. 1003-1028) : « Incipit liber sapientie. Diligite justitiam qui judicatis teram …-… in omni tempore et in omni loco assistens eis. Explicit liber sapientie »
    f. 126v : Glossa marginalis :
    f. 126a (l. 3-24) : (BLCGO, t. 2, p. 724a) : « Rab. Hunc librum Jeronimus asserit… recipi scripturas » ;
    f. 126c (l. 1-11) : (BLCGO, t. 2, p. 724a) : « Terram carnem… dei etc. » ;
    f. 126c (l. 13-31) : (BLCGO, t. 2, p. 724a) : « In simplicitate idest voluntati… quia incomprehensibilia sunt juditia ejus » ;
    f. 126a (l. 26-35) : (BLCGO, t. 2, p. 724a) : « Rab. Quoniam in malivolam… possunt accipere » ;
    f. 126c : (l. 32) : « non spiritum » ; (l. 34-37) : « que sursum est pudica modesta » ;
    f. 126 : Glossa interlinearis : « Non solum facite » ; « Ut caro spiritui obediat » ; « quibus data est potestas, scilicet judicandi » ; « Hoc est scripturam… intelligite » ; « non temptabis… tuum » ; « justus scilicet… ex fide vivit » ; « que societas luci ad tenebras accidit que conventio christi ad belial » ; « vera » ; « omnem insipientiam » ; « ubi zelus et contemptio, ibi inconstantia et omne opus [in marg. :] non spiritum » ; « pravum [in marg. :] que sursum est pudica modesta » ; « qui peccatis subjacet corpus non spiritus est » ;
    f. 168c (l. 1-7) : Glossa marginalis : (BLCGO, t. 2, p. 744a) : « Misericors et miserator dominus… liberavit eos dominus ».

    F. 168a (l. 12-39)- b (l. 12-27) : Ecclesiasticus : prologus (éd. Biblia sacra [1975], p. 1029) : « Prologus Ihesu filii Syrach. Multorum nobis et magnorum per legem… proposuerunt vitam agere. Explicit ».

Intervenant

Anciens possesseurs

Anciennement dans

Historique de la conservation

Source des données : BnF Archives et manuscrits

  • Au f. 1, mention « Frater Philibertus » [b et e non liés, mais écriture très brisée : XIIe s.]

    Ce manuscrit a fait partie des collections de la bibliothèque de l'abbaye de Fontenay. Au f. 168, ex-libris XIIe-XIIIe siècle : « liber sancte marie de fonteneto / qui titulum deleverit anathema sit » (f. 168v, mine de plomb et encre) ; « hic liber est scriptus, qui scripsit sit benedictus » (encre). Sur ce même feuillet, ex-libris et cote XVe siècle « Liber Sancte Marie de Fonteneto. B. 7. ».
    Il a ensuite appartenu à Colbert, avant d'entrer dans la bibltiothèque royale en 1732.

Notes

Source des données : BnF Archives et manuscrits

  • Piqûres ext. et int. — Réglure encadrante à la mine de plomb ; justification : 165/175 x 115 mm.

Source des données